არჩევანი - ჩვენ!
ლელა ოჩიაური
არჩევანი - ჩვენ!
ნებისმიერ ეპოქაში, ნებისმიერ საზოგადოებაში, მით უფრო, ექსტრემალურ ვითარებაში, როდესაც, სხვადასხვა გარემოების გამო, ცხოვრების ჩვეული რიტმისა თუ დინების მექანიზმები იცვლებიან, როდესაც პოლიტიკური, საზოგადოებრივი, ეკონომიკური პროცესები ახალი მიმართულებით იწყებენ სვლას და მოქმედების ახალ ფაზასა თუ წრეზე გადადიან - აქტუალური და პირველადი მნიშვნელობის ხდება, თუ როგორია ეს სახელმწიფო, როგორია მმართველობის ფორმა და ვინაა მმართველი; ვის როგორ ესმის, რა არის და რას ნიშნავს, სახელმწიფო და ხელისუფლება; როგორია ასეთ დროს საზოგადოება ან მისი თითოეული წევრი, ბრბოა თუ ხალხი, რა არჩევანს აკეთებს ადამიანი და რას ნიშნავს არჩევანი, მაშინ, როდესაც ადამიანს/საზოგადოებას „უწევს“ მორჩილება ან ბედისწერის, მოვლენების წინააღმდეგ სვლა, წინააღმდეგობა და პასუხისმგებლობის აღება.
ვიღაცას კი, ამაზე ფიქრისა და საუბრის, ამ ფიქრებისა და დამოკიდებულებების საჯარო განსჯისა და შეფასების სურვილი უჩნდება. ასე იყო ანტიკური ხანიდან დაწყებული და ასეა დღესაც, არა მარტო ისტორია და დრო უჩენს ყველასა და ყველაფერს ადგილს, არამედ ხელოვნება და ადამიანები, რომლებიც ამ ხელოვნებას ნებითა და გულწრფელად ან/და ასევე „ჩვეულებრივად“, მორჩილებითა და „ერთგულად“ „ემსახურებიან“.
2023-2024 წლების სეზონი ფოთის ვალერიან გუნიას სახელობის სახელმწიფო დრამატულ თეატრში, 16-17 სექტემბერს, ორი პრემიერით გაიხსნა. წარმოადგინეს უილიამ შექსპირის „ქარიშხალი“ და პოლიკარპე კაკაბაძის „ყვარყვარე“. ეს ამბავიც „ჩვეულებრივი“ იქნებოდა, ორივე სპექტაკლი ერთ რეჟისორს - საბა ასლამაზიშვილს - ერთდროულად, პარალელურად რომ არ დაედგა და საპრემიერო ჩვენებებიც დღემიყოლებით არ გამართულიყო. ასეთმა განზრახვამ, საკმაოდ „თავხედურმა“ და თამამმა ნაბიჯმა თეატრი ყურადღების სამიზნედ თავისთავად და ძალდაუტანებლად აქცია. თუმცა, განსაკუთრებული ყურადღება 140 წლის თეატრის ცხოვრების ახალი ეტაპის მიმართ რამდენიმე თვით ადრე გაჩნდა. ინტერესის გააქტიურება, პირველ რიგში, არა იმდენად შემოქმედებით პროცესების მსვლელობით იყო (და რჩება) გამოწვეული, რამდენადაც სამხატვრო ხელმძღვანელად ახალგაზრდა რეჟისორ საბა ასლამაზიშვილის არჩევა/დანიშვნითა და ამ ფაქტიდან გამომდინარე ვითარებით, და არა მარტო ფოთის საზოგადოების (რაც, ცხადია, ბუნებრივი იქნებოდა), არამედ, ზოგადად, კულტურის/თეატრის სფეროს წარმომადგენლების მხრიდან.
საბა ასლამაზიშვილის „ყვარყვარე“ და „ქარიშხალი“ რადიკალურად განსხვავებული ავტორების, ეპოქების, დრამატურგიული ფორმა/საფუძვლის, ფორმატისა და მხატვრულ/სტილური ხასიათით, ხერხებით, ამოცანებით, დამოკიდებულებით, სტრუქტურით ურთიერთსაპირისპირო, თუმცა ერთმანეთთან გარკვეული ლოგიკითა და კონცეფციით დაკავშირებული სპექტაკლებია. რეჟისორის ასეთი არჩევანი არც „შემთხვევითია“ და არც მყარ „შინაგან“ საფუძველს მოკლებული. ორივეს აერთიანებს, კრავს და ორგანულ სისტემაში აქცევს - ზემოთ ჩამოთვლილ საკითხებზე დასმული კითხვები და პასუხები, კითხვებისა და პასუხების ძიება, გაფრთხილებების მცდელობა და სავარაუდო შედეგების ვერსიების წამოჭრა, რეალობასთან პარალელები, რეაქცია დღევანდელობაზე, პირდაპირი ხიდები საქართველოს უახლეს ისტორიასთან; ძალაუფლების, ძალადობის, მონობის, შემგუებლობის, თავისუფლების, კონფორმიზმისა და პიროვნული თუ საზოგადოებრივი არჩევანის - თემები და დაშვებული შეცდომების, დანაშაულის, სხვადასხვა ფორმით, ხერხით და მიზნით მართული ადამიანების, განადგურების პირისპირ მდგომი საზოგადოების მდგომარეობისა და ბედის, ადამიანისა და სახელმწიფოს მხრიდან პასუხისმგებლობის საკუთარ თავზე აღების საკითხებზე მსჯელობის გამბედაობა.
ქარს დათესავ, მოიმკი ქარიშხალს
აქ, ამ უცნაურ და ბუნდოვან, იდუმალი შუქით განათებულ სამყაროში შემთხვევით არაფერი ხდება. არც წარსულში და არც აწმყოში. ვერც მოხდება, რადგან ყველაფერს ბედისწერა და ადამიანების არჩევანი, ქმედება და ნამოქმედარის შედეგების ძალა განაგებს. ეს კი სტიქიასავითაა, რომელიც ნიავით იწყება და ქარიშხლად იქცევა, რომელსაც ვერაფერი აჩერებს, რადგან თუნდაც ოდესღაც ჩადენილი დანაშაული, აუცილებლად იწვევს საბედისწერო შედეგებს, შურისძიების სურვილს და პასუხისგებას.
მოქმედება შექსპირის „ქარიშხალში“, როგორც ცნობილია, კუნძულზე ხდება, მას შემდეგ, რაც ჯადოსნობის წყალობით, ხომალდი კატასტროფას განიცდის და ადამიანების, საგანგებოდ, მაგიის ძალით შეკრული ჯგუფი, როგორც სამიზნე, ამ უკაცრიელ, სულიერი არსებებისგან (ადამიანებისგან) ცარიელ და ჯადოქრებით, გრძნეულებით, ავი და კეთილი სულებით დასახლებულ კუნძულზე გაირიყება.
კუნძული იდეალური/ალტერნატიული და ცხადია, უტოპიური არალიტერატურული სახელმწიფოსა თუ ქალაქის პირობითი მოდელია (სადღაც ატლანტისის, ქრისტიანიის, ელ დორადოს ტიპის), თუმცა არადემოკრატიული მმართველობით. რომლის კონტურები თუ განზომილებები მითის, მისტიკის, წარმოსახვის, ზღაპრულობის ზღვარზე მერყეობენ; აცოცხლებენ ქარიშხლის შედეგად განადგურებულ, წარღვნისგან წალეკილ თუ რომელიღაც სხვა სტიქიისგან დანგრეულ სამყაროს მეტაფორულ სურათს, სახელმწიფოს სახეს, რომელიც „მიწიერ“ ჯოჯოხეთად ქცეულა („ჯოჯოხეთი ცარიელია“). რომელიც კვდება და კვდომის მიზეზი ისევ და ისევ საზოგადოების არსში, მისი ცხოვრების წესში, პასუხისმგებლობის, ხელისუფლებისთვის ბრძოლის შედეგებში აისახება.
ეს ყველაფერი კი გაჯერებულია ასეთივე მარადიული და „ადამიანთა მოდგმისთვის“ მარად უცვლელი და თან თანადროული თემებით, როგორიცაა - ვერაგობა, ღალატი, ერთგულება, სისასტიკე, სიყვარული, ძალაუფლება, რომლებიც მუდამ ტრიალებენ „ქარიშხალშიც“, შექსპირის სხვა პიესებშიც და რომლებიც საბა ასლამაზიშვილის სპექტაკლშიც, დრამის, კომედიის, ექსცენტრიკის, ლირიკული, რომანტიკული ხაზების, ექსპრესიის, პლასტიკის სხვადასხვა მხატვრულ ფორმებში მოქცევითა და არაერთგვაროვანი ხერხების ჩართულობით, თავისუფლად და ორგანულად მონაცვლეობენ.
მოვლენები სცენაზე რამდენიმე ფენად, კინოტერმინს თუ გამოვიყენებ, შრედ იშლება და ყოველ ასეთ შრეს აქტიური და სახიერი დატვირთვა აქვს. სიღრმისა და მოცულობითობის ილუზიას აძლიერებს. გიორგი უსტიაშვილის მინიმალისტური, ძალიან ძუნწად და ფაქტობრივად შეუმჩნეველი ელემენტებით აწყობილი დეკორაცია (მეტალის მსუბუქი კონსტრუქციის კოშკურა, კედელზე შავი მეტალის რამდენიმე საფეხური) სივრცის „ნეიტრალურ“, თუმცა აქტიურად ქმედით ფორმებად წარმოსდგება. ისევე, როგორც მისივე კოსტუმები, განსხვავებული დეტალების, ფურნიტურისა თუ სხვადასხვა სპეციფიკურ სახასიათო ელემენტის ჩართულობა/გამართულობით. კალიბანის, არიელისა და ირისის, ფერით, ფორმით, სიმბოლურ-მხატვრული დატვირთვით გამორჩეულ და გამომსახველ სამოსს თუ არ ჩავთვლით.
მოვლენები სწრაფად, მოულოდნელად და მკვეთრი გადასვლებით ცვლიან ერთმანეთს. მოვლენათა განვითარების პროცესისა და მონაცვლეობის აქტიურ და მძაფრ გამომსახველ როლს ასრულებს განათებაც, მისი ცვალებადობა, თუმცა, საერთო ხასიათის ერთგვარობა შენარჩუნებულია და „შინაგანი“ ნათების მხატვრული ძალა ერთიან ატმოსფეროსა და შეგრძნებებს ქმნის. ამძაფრებს.
კონსტანტინე ეჯიბაშვილის ორიგინალური მუსიკა და მუსიკალური გაფორმებაც გამოხატავს და თან თითქოს ავსებს ამ დაცარიელებული სივრცის სიჩუმესა და განწირულობას, მის მისტიკურობასა და პირობითობის ეფექტს აძლიერებს, ამ არარეალური, წარმოსახვითი და ილუზორული სამყაროს „შინაგან“ გამოძახილად, ექოდ იქცევა.
ნახევრად ბნელში ჩაფლულ, შავ-თეთრ ტონებში გადაწყვეტილ სცენას დროდადრო იდუმალი კვამლის ნაკადები ფარავს და გამოსახულებას აბუნდოვანებს. „მიწაზე“ წითელ ქვიშას, როგორც სისხლიან ნაკვალევს ყრიან და ეს წითელი ლაქები პროსპეროს, არიელისა და სხვა პერსონაჟებს ეფრქვევა. ფერადოვან ლაქებად ედება. კალიბანი, ვერცხლისფრადაა შეღებილი (როგორც თევზის ქერცლი) და მისი ვერცხლისფერი ნაწილაკები გარემოს, ჰაერს ერევიან, სინათლეზე ისევე იფრქვევიან და ანათებენ, როგორც ცვარი, მზის შუქზე; გამხმარი ხე, რომელსაც კალიბანი მოათრევს, როგორც თავშესაფარსა და გავლენის ობიექტს, ხაზს უსვამს სამყაროს ფიზიკურ მდგომარეობასა და შინაგანი კვდომის სურათს; ძველი, დაფლეთილი და წითელგარეკანიანი მაგიური წიგნი, რომელიც ჯადოსნობის ძალას ანიჭებს მფლობელს, ძალაუფლებისთვის ბრძოლის სახედ იქცევა...
პროსპერო - მილანის კანონიერი და სამშობლოდან, ღალატის შედეგად გაძევებული მთავარი (ზურაბ დონდოლაძე), ფიზიკურად და შინაგანად ძლიერი პიროვნება (სახის შექმნის ერთ-ერთ აქცენტს მსახიობის ხმაც განაპირობებს), ფინალურ ეპიზოდამდე, სცენის სიღრმეში, მაღალ კოშკურაზე ზის, კუნძულს, სამყაროს გადაჰყურებს და ფაქტობრივად, ყველასა და ყველაფერს მართავს. ქალიშვილს, მირანდას (ანი ანდღულაძე), ფერიასავით მშვენიერ და ასევე მშვენიერ, „ოცნების“ ჭაბუკ უფლისწულ, ფერდინანდთან (ირაკლი კვერღელიძე) წყვილში, კეთილშობილ და უცოდველ - ადამიანის ამქვეყნიური გამართლებისა და იმედის სიმბოლოსა და მზრუნველობის ერთადერთ ობიექტს, უყვება, რაც და როგორც მოხდა, რაც უნდა, რომ მოხდეს და რაც მოხდება.
დავალებებს აძლევს, თავის ნებაზე ატარებს, მართავს არიელს (თორნიკე კაკულია) და საოცნებო თავისუფლებას პირდება; ებრძვის მასზე დაქვემდებარებულ, თუმცა შინაგანად მეამბოხე და მაგიურ ძალადაკარგულ, ძალისა და გავლენისთვის მებრძოლ, ბოროტ და გაველურებულ სულად ქცეულ, უსქესო არსება კალიბანს (ანიკო შურღაია); ხელების მსუბუქი მოძრაობითა და მოკლე მითითებებით, განაგებს მოთვინიერებულ, დამორჩილებულ, მეტყველების უნარდაკარგულ და დამონებულ სულებს/ნიმფებს - ქოროს, მარიონეტებივით ათამაშებს მათ. განკარგავს იმ ადამიანების ბედს, რომლებმაც ოდესღაც უღალატეს, მშობლიური ქალაქიდან სამუდამოდ განდევნეს და ახლა მისი კუნძულის სტუმრები არიან.
სტუმრების ჯგუფი და ადგილობრივები - სხვადასხვა ასაკის, წოდების, ფუნქციის, თვისებებისა და „როლის შემსრულებელი“ ინდივიდებისგან შედგება და ამავე დროს, თითოეული განსხვავებული მოვლენის, კატეგორიის, საზოგადოების სიმბოლური განსახიერება. ამ შედეგს მათი როლების შემსრულებელი მსახიობები - ალონზო, ნეაპოლის მეფე - გუჯა ქარაია, ფერდინანდი, მეფის ვაჟი - ირაკლი კვერღელიძე, სებასტიანი, ალონზოს ძმა - გენა შონია, ანტონიო, პროსპეროს ძმა, მილანის უზურპატორი მთავარი - ბექა ჯუმუტია, გონზალო, პატიოსანი მოხუცი მრჩეველი - ნოდარ ბჟალავა, ედრიანი, სამეფო კარის დიდებული - მარტინ ღამბარაშვილი, ფრანსისკო, სამეფო კარის დიდებული - სანდრო გუჯაბიძე, სტეფანო, ლოთი მეღვინე - გია სურმავა, ტრინკულო, მასხარა - რამინ კილასონია; მშვენიერი არამიწიერი მითური გმირები - ირისი - ნიარა ჭიჭინაძე, ცერერა - ნინო გოშაძე, იუნონა - თამუნა ჭუბაბრია - სხვადასხვა ხერხის გამოყენებით აღწევენ და მოქნილად და გააზრებული, ზუსტად მოფიქრებული ნაბიჯებით კრავენ ჰარმონიულ ანსამბლს.
თვით „უტყვი“ ქორო/ნიმფები - ჩიტო პატარიძე, ლილი ბოდაველი, ნინო პაჭკორია, მარიკა ბუკია, თამუნა აბშილავა, გურამ დვალიშვილი, ალიკა ცეკვაშვილი, შოთა სასანია, თემო გოგინავა, ნიკა კვარაცხელია - იმის მიუხედავად, რომ მსგავსი თეთრი კოსტუმები, ნეიტრალური, არაფრით გამორჩეული და თითქმის ერთნაირი, პიროვნულობას მოკლებული იერი, გამომეტყველება, ხასიათები აქვთ; უტრირებული (გერმანული ექსპრესიონიზმის კინოგმირების მსგავსად) გრიმი უკეთიათ, საერთოდ არ აქვთ ტექსტი („ლაპარაკი არ იციან“) და მხოლოდ შეძახილებით (დროდადრო) გამოხატავენ რეაქციასა თუ ემოციას, ერთმანეთისგან არათუ ვიზუალურად, სახასიათო ელემენტებითა და ინდივიდუალური პლასტიკით განსხვავდებიან და ქმედით, ცოცხალ და მოძრავ ტალღას წარმოადგენენ.
პროსპეროსთან ერთად სპექტაკლის წარმმართველი ძალები - კალიბანი და არიელი არიან. ანიკო შურღაიას უსულო, უმატერიო, უსქესო (პიესის კალიბანისგან განსხვავებით) გმირს, პროსპეროს ანტაგონისტს, მოქმედების, გადაწყვეტილების მიღებისა და არჩევანის უნარი შერჩენილიც აქვს და მოქმედებაც, მიზნისკენ სწრაფვაც შეუძლია. პერსონაჟის, ერთი მხრივ, ეთერულობა და მეორე მხრივ, მოქმედების სიმყარის დამაჯერებლობა მსახიობის პლასტიკური, არტისტული შესაძლებლობებით, მონაცემებით „მატერიალიზდება“.
თორნიკე კაკულიას არიელი ფაქტობრივად სულ სცენაზეა, ყველა პროცესში მიზნობრივადაცაა ჩართული და თან მოვლენების ჯაჭვის, საბოლოო გადაწყვეტილებისა და მთავარი აღმსრულებელი და გამტარია. მსახიობის ფაქტურა, პლასტიკა, სილაღე, სახეცვლილება, ემოციური გარდასახვა და პერსონაჟის სახის სიღრმისეული გახსნა, მუდმივად იზიდავს მაყურებლის ყურადღებას და ყურადღების ეპიცენტრში აქცევს.
განსაკუთრებული აქცენტი სპექტაკლის საერთო ხასიათის, მხატვრული ფორმისა და თითოეული პერსონაჟის სახის შექმნაში სწორედ პლასტიკურ გადაწყვეტაზე კეთდება. დამდგმელ ქორეოგრაფ კონსტანტინე ფურცელაძისა და ქორეოგრაფ/რეპეტიტორ ირინა კუპრავას ნამუშევარი და მსახიობების უნარები სარეჟისორო ჩანაფიქრს ამყარებენ და დინამიკურ, მოქნილი სტრუქტურის, ელვარე და თავისთავადი, ზღაპრულ/მისტიკური სამყაროს პანორამას ქმნიან.
„ქარიშხალში“ ფოთის თეატრის მთელი დასი მონაწილეობს. და პლუს - 1 - „ყვარყვარეში“. ერთად - 27 მსახიობი - პირველ, მეორე, მესამე და ასე შემდეგ როლებში. მათ შორის ორი ახალი და ახალგაზრდა მსახიობია (რომლებმაც გაიზიარეს საბა ასლამაზიშვილის შეთავაზება ახალ სივრცესა და საზოგადოებაში ეცადათ ბედი) - ანიკო შურღაია და თორნიკე კაკულია და ყველა ერთად, მჭიდროდ შეკრულ შემოქმედებითი გუნდად წარმოსდგება, საამისოდ, ფაქტობრივად, ყველა ნიშნის არსებობით, ჩართულობითა და გათვალისწინებით. ზუსტად გათვლილი დეტალების ერთობლივად და როგორც ზემოთაც აღვნიშნე, ჰარმონიულად ამოქმედებითა და შედეგით.
„ქარიშხალის“ ტექსტზე და სპექტაკლის თავისებურებებზე სამეტყველო ენისა და ფორმების მორგებაზე მანანა ანთაძემ და საბა ასლამაზიშვილმა ერთობლივად იმუშავეს. რეჟისორის თანაშემწეა - მაია მებონია.
ყოველთვის იმარჯვებდა და გაიმარჯვებს სიმართლე?
სუსტადგანათებულ სცენაზე თეთრ პერანგიანი და სამხედრო სტილის შარვლიანი, ფეხშიშველი კაცი - ყვარყვარე თუთაბერი - უძრავად დგას. დუმს და ჩხირს (რომლითაც ნაცარს ქექავს და დიდ გეგმებს სახავს და რომელიც მის მთავარ იარაღად იქცევა) ათამაშებს. იმ წუთიდან, როდესაც დარბაზში პირველი მაყურებელი შედის და იქამდე, სანამ დარბაზი შეივსება. დუმილი და მოლოდინი დიდხანს გრძელდება. და უკვე აქედან ჩნდება პირველი კავშირები, პირველი დამაკავშირებელი ძაფები, რომლებიც ნელ-ნელა თავის ხლართებში ხვევენ მაყურებელს და ბოლომდე „ტყვედ“ იტოვებენ. კავშირი/ფიქრი სპექტაკლის დასრულების შემდეგაც არ წყდება. საამისო მიზეზი არსებობს.
პოლიკარპე კაკაბაძის სახელგანთქმულ, მრავალმნიშვნელოვან და შეიძლება ითქვას, საეტაპო, ქრესთომატიულ ტექსტზე, ისევე, როგორც „ქარიშხალის“ შემთხვევაში, მანანა ანთაძემ და საბა ასლამაზიშვილმა იმუშავეს. დიალოგის ფორმაში დაწერილი, საკმაოდ მრავალპერსონაჟიანი ოთხმოქმედებიანი პიესა, ერთ უწყვეტ მონოლოგად აქციეს და გაამთლიანეს - დროშიც, სივრცეშიც და ცხოვრების ნაკადის უწყვეტობის ილუზია შექმნეს.
სცენაზე არაფერია. თეთრი უკანა, თითქოს შებათქაშებული, უსწორმასწორო ზედაპირიანი კედელი, მართკუთხა ფორმის რვა თეთრი სვეტი, რომლებიც სხვადასხვა სცენაში სხვადასხვა დანიშნულებას იძენენ და ხან წისქვილის, ხან სასახლის, ხან სხვა სამოქმედო სივრცეებად და სიბრტყეებად იქცევიან. ამ კოლონებით შემოსაზღვრული, თითქოს ჩაკეტილი და ჩახერგილი გარემო, რომელშიც ყვარყვარე გადაადგილდება, მისი ამგვარი სიმარტოვე, ასეთ ფორმაში მოქცევითაცაა ხაზგასმული.
ამ პირობით სივრცის იდუმალებას დროდადრო ხმების, ხმაურების, კონსტანტინე ეჯიბაშვილის მუსიკისა და მუსიკალური გადაწყვეტის დრამატურგია არღვევს. ეპოქების, გარემოებების, ფსიქოლოგიური და ფიზიკური არსებობის სურნელი მოაქვს.
სადღაც სიმაღლიდან (ჭერიდან) ვერცხლისფერი მეტალის რამდენიმე ბურთია ჩამოშვებული, რომლებიც ყვარყვარეს ხელის შეხებაზე იწყებენ მოძრაობას, სინათლის სხივის დაცემაზე ანათებენ და რომლებიდანაც ქვიშა (როგორც წარმავალობის, უნიადაგობის, ეფემერულობის სიმბოლო) იბნევა და მიწაზე მყიფე არსებობის კვალს ტოვებს.
ჯანო იზორიას ყვარყვარე მონოლოგს იწყებს, ამბავს თავად ყვება და პიესის სხვა უხილავ პერსონაჟებს ესაუბრება. „რეალურად“ არარსებული - მეწისქვილე, კაკუტა, ქუჩარა, სევასტი, გულთამზე, მწერალი, ადიუტანტი, ოფიცერი, გენერალი, პოლკოვნიკი და სხვა და სხვა, მსახიობის წარმოსახვის შედეგად მაყურებლის წარმოსახვაში ინაცვლებენ. ყვარყვარე საუბრობს, ხმამაღლა ფიქრობს, ხმამაღლა რეაგირებს, იცვლის „ზნესა და ფერს“, კითხვებსაც თვითონ სვამს და თვითონვე პასუხობს; ხან დოლზე უკრავს და ხან დოლზე შემდგარი ცეკვავს. თუმცა ეს ცეკვა არა ცეკვა, არამედ მისი ხასიათის, მოვლენის, ამბის სახიერი გამომხატველია. შინაგანი მდგომარეობისა და გარემოებების შესატყვისი ტეხილი, მოქნილი და ექსპრესიული მოძრაობებით, თავისებური პლასტიკით „მეტყველებს“, საუბრობს, მოძრაობს და ხან „ნაცარქექიაა“, ხან ფილოსოფოსი, ხან სტრატეგი, ხან მმართველი და ჯარების „სარდალი“, ხან უბრალო კონფორმისტი და შეშინებული კაცუნა, დამალვას, პასუხისმგებლობის სხვაზე გადატანას რომ ცდილობს; ხან „ქრისტე“ (ქრისტესთან საკუთარი თავის გაიგივება ტექსტებში მანამდეც ჟღერს და პლასტიკითაც თუ პოზებითაც არაერთხელ ფიქსირდება), და ხან ჯვარზე გაკვრის შესაბრალისად მთხოვნელი.
ყვარყვარეს მონოლოგი სხვადასხვა რეგისტრში, აქცენტით, მძაფრად გამოხატულ და დაბალ ტონალობაში წარმოთქმული სიტყვითა და მიმიკით, ემოციისა და განვითარებულ მოვლენებზე რეაგირებით, უწყვეტ, სწრაფ ტემპო-რიტმში წარმართული ქმედებით, წამიერი და თითქოს მოუხელთებელი გარდასახვით მიედინება. მსახიობი ქმნის საზოგადოების, მოვლენის განზოგადებულ სურათს; კონფორმიზმის, ძალაუფლებისთვის ბრძოლის, აღზევების, დაცემისა და განწირულობის ზოგად მეტაფორულ სახეს. ამავე დროს, ეს ერთი ადამიანის ცხოვრებაა, მისი მოვლენებში ჩართულობისა და პიროვნული სახეცვლილების გრადაციები. დროებასთან, პოლიტიკურ რეალიებთან, ისტორიულ, სოციალურ თუ პირადული გარემოებების გვერდითა და კვალდაკვალ გარდასახვების მსვლელობის ეს კასკადი, ეს საოცრად მოქნილი და დინამიკური პროცესი უსასრულოდ გრძელდება.
სპექტაკლში არ არსებობს კონკრეტული დროის, ეპოქის, ადგილის საზღვრები და მოხაზულობა. ყვარყვარეს ჩაცმულობაც, მისი მონოლოგის ფორმაც და სტილიც არღვევენ კონკრეტიკას. მონოლოგს ერთვის ისეთი ინფორმაცია, როგორიცაა სხვადასხვა ტელევიზიის ეთერში ასახული მოვლენები, ქრონიკები, რომლებსაც სხვადასხვა წერტილიდან „გადასცემენ“ და რომლებსაც ჯანო იზორია სცენის სხვადასხვა კუთხეში გადაადგილებითა და ამონათებებით „აშუქებს“, როგორც გარედამკვირვებელი და არა, როგორც თავად ყვარყვარე. რითაც კიდევ ერთ ხაზს უმატებს შექმნილი პერსონაჟის გარდასახვის პროცესს.
ისევე, როგორც „ქარიშხალში“, „ყვარყვარეშიც“ ფინალი, ფინალური სცენა და ამდენად, საზრისი, სათქმელი და პოზიცია შეცვლილია. ყვარყვარეს პიროვნებაც და ბედიც, მისი სამყაროში არსებობის მოტივაცია ახლებურად და „არატრადიციულადაა“ ჩაფიქრებული და ასეთად აღიქმება. ასეთი აქცენტები მკაფიოდ და გამოკვეთენ სარეჟისორო ჩანაფიქრს, პიესების საერთოდ და წყვილად დადგმის არჩევანსა და არჩევანის, ამოცანისა და პოზიციის თავისთავადობასა და არაბანალურობას.
ბევრისთვის და მათ შორის, ჩემთვისაც, წარმოუდგენელი და საეჭვო იყო „ყვარყვარეს“ - მრავალპლანიანი და თუნდაც, საკმაოდ მრავალპერსონაჟიანი, მასშტაბურ სამოქმედო არესა და ცვალებად დროში მიმდინარე ნაწარმოების მონოსპექტაკლად და ერთ, მუდამ უცვლელ სივრცეში (დეკორაციაში) დადგმის გადაწყვეტილება. ბუნებრივი ეჭვი თუ წინასწარგაჩენილი კრიტიკული განწყობა რეჟისორის კონცეფციამ, სპექტაკლის ფორმამ, გადაწყვეტის ხერხებმა და ამოცანამ მკაფიო და სახიერი გახადეს არჩევანის ასეთი მოულოდნელობა.
ჯანო იზორიამ კი უნდობლობა პირველი ეპიზოდიდანვე გააბათილა.
P. S. ფოთელმა მაყურებელმა და სტუმრებმა მეზობელი რეგიონებიდან საბა ასლამაზიშვილის „ყვარყვარე“ და „ქარიშხალი“ უკვე ნახეს, შეაფასეს, და რეაქციისა და შეფასებების მიხედვით თუ ვიმსჯელებთ, მიიღეს. სპექტაკლების ნახვის შესაძლებლობა უახლოეს დღეებში, თბილისელ და თბილისის სტუმარ მაყურებელსაც ექნებათ, თბილისის საერთაშორისო თეატრალური ფესტივალის „შოუქეისის“ პროგრამით. „ყვარყვარეს“ – 24 სექტემბერს, მიხეილ თუმანიშვილისა და „ქარიშხალს“ – 25 სექტემბერს, კოტე მარჯანიშვილის თეატრებში უჩვენებენ. ორივეს 16.00 საათზე.
„ქარიშხალსა“ და „ყვარყვარეზე“ პირველად ერთად მუშაობით კი, საბა ასლამაზიშვილმა და ფოთის თეატრის დასმა ერთმანეთისკენ პირველი ნაბიჯები გადადგეს და პირველი დიალოგი გამართეს, ურთიერთობისა და თანამშრომლობის (იმედია, მომავალშიც თანამოაზრეობისაც) ახალი მიმართულებით, ახალი საერთო ცხოვრების საერთო გზაზე.
ბექა ცირეკიძის ფოტოები