ედმონ როსტანის „სირანო დე ბერჟერაკის“ თავისუფალი ადაპტაციის მიხედვით დადგმული სპექტაკლი, ქვესათაურით „სირანო უნდა მოკვდეს“ შემოგვთავაზა ახალმა თეატრმა 1 ნოემბერს თეატრში მისულ მაყურებელს. თარგმანის ავტორია - ირინა ბაგაური; პიესისა და დადგმის ავტორი - ლეონარდო მანძანი და როკო პლაჩიდი; მხატვარი - ჯუზეპე სტელატო; კოსტიუმების მხატვარი - გრაციელა პეპე, დავით გევორქოვი; მუსიკა - ალესანდრო ლევრერო, ფრანკო ვიზიოლი, ერეკლე გეწაძე; ტექნიკური რეჟისორი - ეკატერინე გაბაშვილი; განათების მხატვარი - მიხეილ ბაქრაძე, ოთარ კალანდაძე; ხმის რეჟისორი - კახა ხოშტარია, ბაჩო შუბითიძე-ხატიაშვილი;
სასოწარკვეთილების მტანჯველ, ხანგრძლივ გზაზე მარტო დარჩენილები
თბილისის სამეფო უბნის თეატრში დაგხვდებათ დრამა ერთ მოქმედებად, სადაც
სიტყვები ვერ გადმოსცემენ პერსონაჟთა სულიერ მდგომარეობას, ხოლო სიჩუმე
უფრო მეტყველია, ვიდრე კომუნიკაცია. იუნ ფოსესკალამს ეკუთვნის პიესა
„მკვდარი ძაღლები“, რომელიც დავით ხორბალაძემ დადგა.
ახალი თაობის - ყოველი ახალი რეჟისორის (მსახიობისა და სხვების) გამოჩენა (უკვე სტუდენტობის პერიოდიდან) იწვევს ინტერესს. და მათ „თვალთვალის“ ობიექტებად აქცევს. და ინფორმაციაც, ვიღაც „ახლის“ შესახებ, თეატრალური სფეროს წარმომადგენელი თუ მოყვარული საზოგადოების ერთი ჯგუფიდანს სხვებს გადაეცემა. ყოველთვის არსებობს „აღმოჩენის“ მოლოდინი, რომელიც ზოგჯერ ამართლებს, ზოგჯერ, ბუნებრივია, არა. როგორც ბევრ სხვა შემთხვევაში, რეალობასა და ხელოვნებაში, შედეგი ყოველთვის და ძირითადად, ორია - კი ან არა.
ჩემი მიზანია არ დამცდეს სპოილერი, თუნდაც უმცირესი ოდენობით (თუკი არ ჩავთვლით ერთ ფრაზას...). რადგან ესაა სპექტაკლი-საიდუმლო, და მისი იდუმალება გაგრძელდება იმდენ ხანს, რამდენ ხანსაც გასტანს მისი არარეპროდუცირებადობა ტექნიკური საშუალებებით, და მერე ფოტოებისა და ვიდოების გამოფენა სოციალურ ქსელში. თავი შევიკავოთ ამისგან, აუცილებლად! - თუ გვინდა, რომ არ მოვკლათ „ბავშვი“... რადგან „ბავშვი“ (ბრჭყალებში) ესატყვისება ჩემთვის ამ სპექტაკლის სახეს, მის სიმბოლოს. „რა ეშველება ორ მილიარდ ბავშვს?!...“ მაპატიეთ მეორე ფრაზისთვის... „ყურადღება!... ასე ვთქვათ.“
ახალგაზრდა რეჟისორი გიორგი კაშია ზუგდიდის შალვა დადიანის სახელობის პროფესიულ სახელმწიფო დრამატულ თეატრში სამხატვრო ხელმძღვანელის რანგში პირველად დგამს დავით კლდიაშვილს, სამანიშვილის დედინაცვალი - ინსცენირების ავტორი - ალექსანდრე ქოქრაშვილი. (მანამდე თეატრისა და კინოს უნივერსიტეტში საინტერესი და ორიგინალური დადგმა „ირინეს ბედნიერება“ შესთავაზა მაყურებელს)
მესხიშვილის თეატრის „ჰელვერის ღამეს“ ინტერესით რომ ელოდა მაყურებელი ლოგიკურია. ჯერ ერთი იმიტომ, რომ ეს არის გიორგი თავაძის პირველი სპექტაკლი მესხიშვილის თეატრში სამხატვრო ხელმძღვანელის რანგში და მეორე იმიტომ, რომ სპექტაკლში მონაწილეობს თანამედროვე ქართული თეატრის სცენის ორი განსხვავებული და თითქოს შეუთავსებელი ოსტატი: ევა ხუტუნაშვილი და რამაზ იოსელიანი. ამასთანავე რა დასამალია და სარისკო იყო, გიორგი მარგველაშვილის გრიბოედოვის თეატრში წარმატებული სპექტაკლის შემდეგ, „ჰელვერის ღამის“ ახალი რედაქციის შექმნის მცდელობა, თუმცა უნდა ითქვას, რომ მესხიშვილის თეატრის დადგმა რადიკალურად განსხვავებულია მისი წინამორბედებისგან.
ინტრიგებით და ვნებებით სავსე ვენეცია მარჯანიშვილის თეატრის სცენაზე რუმინელმა რეჟისორმა ადრიან ჯურჯეამ გააცოცხლა. წარმოდგენა მარჯანიშვილის თეატრის სცენაზე თამაშდება, სადაც ორივე მხარეს მაყურებელთა სკამებია განლაგებული. პერსონაჟთა სამოქმედო არეალი კი მაყურებელთა შორის არის „გაჭრილი“ ვენეციური არხივით.
ნინო მაღლაკელიძე ხელოვანი მკვლევარია, „თანამედროვე ხელოვნების კვლევის ლაბორატორიის“ („CARL -Art Laboratory”) და „24-საათიანი თეატრის ფესტივალის“ დამფუძნებელი, რომლის ძირითად ფოკუსს სხვადასხვა თემატიკის ექსპერიმენტული პერფორმანსები წარმოადგენს. ხშირ შემთხვევაში ეს თემები ეხება ადამიანის, როგორც ინდივიდის საკუთარ თავთან, გარემოსთან თუ საზოგადოებასთან ურთიერთობასა და ამ ურთიერთობებისას წარმოშობილ სირთულეებს.
„კეთილი იყოს თქვენი მობრძანება თვალთმაქცობის სამყაროში! სადაც ყველაფერი მორალური ამორალურია და ყველაფერი ნამდვილი - ყალბი. ამ საუფლოში მორალური პრინციპებით მცხოვრები ადამიანები ფარისევლები არიან, უზნეოდ მცხოვრები ადამიანებიც ფარისევლები არიან, ყველა ფარისეველია, მათ შორის ის, ვინც ამის წინააღმდეგ ილაშქრებს“ - ვკითხულობთ ილიაუნის თეატრში ახლახან განხორციელებულ, ქეთევან სამხარაძის სპექტაკლის „მიზანთროპი“ანოტაციაში. ეს ის შემთხვევაა, როცა ანოტაციის შინაარსი თანხვედრაშია სპექტაკლის კონცეფციასთან. ყველაფერი ცხადი და ნათელია, თუ რისი ჩვენება და რაზე საუბარი სურს რეჟისორს.
ერთდროულად რთულ და საინტერესო თეატრალური პროცესების კვალდაკვალ საფესტივალო ცხოვრება და სიახლეები გრძელდება. ბათუმში ზაფხულის ხმაურის ჩაწყნარება დიდად შესამჩნევი არ აღმოჩნდა, რადგან შემოდგომის პირველ თვეში ბათუმის II საერთაშორისო თოჯინების თეატრალურმა ფესტივალმა ქალაქი ხელახლა აახმაურა.
ფესტივალი 23-27 სექტემბერს გაიმართა. აღსანიშნავია, რომ ფესტივალმა მეორე სეზონში შეიძინა ახალი სტატუსი და გრძელდება საერთაშორისო ფესტივალის სახელით.
ოზურგეთის ალექსანდრე წუწუნავას თეატრმა 157-ე სეზონი პრემიერით, ნოდარ დუმბაძის მოთხრობის „კუკარაჩა“ ახლებური სცენური ვერსიით გახსნა. დადგმის ავტორი, რეჟისორი და თეატრის სამხატვრო ხელმძღვანელი ვასო ჩიგოგიძეა, რომელსაც უფროსი თაობის თანამედროვე ქართველ რეჟისორთა შორის ნოდარ დუმბაძის ნაწარმოებების სცენაზე გადატანის ყველაზე დიდი გამოცდილება აქვს.
ქართული თეატრის სცენაზე, არა ერთ უცხოელ რეჟისორს უმუშავია.ზოგიერთი მათგანის პროექტი წარმატებული აღმოჩნდა,ზოგიერთმა კი ქართველი მაყურებელი ვერ დააინტერესა. სულ ახლახან, ვასო აბაშიძის სახელობის ახალი თეატრის აფიშაზე, წარმოშობით უკრაინელი, რუსულ-გერმანული განათლების რეჟისორის, 2006 წლიდან კი გერმანიაში მცხოვრები ანდრი ჟოლდაკის სახელი გამოჩნდა - სპექტაკლით „ლურჯწვერა“. ქართველი მაყურებელი ასე თუ ისე ჟოლდაკს იცნობს, უფრო მეტიც მის მიერ დადგმული სპექტაკლი, ქართულ სცენაზე უნახავთ კიდეც.
რევაზ ლაღიძის „ლელა“ კაცობრიობის მარადიულ თემებს ეფუძნება - სიყვარულის, თავისუფლებისა და დამოუკიდებლობისთვის ბრძოლის იდეას. გოჩა კაპანაძის დადგმა კი აქცენტს ბედისწერასა და ემიგრაციაში იძულებით გადახვეწილი ადამიანების სულიერ მდგომარეობაზე აკეთებს. აქ კონფლიქტს სწორედ ბედისწერასთან ბრძოლა წარმოშობს, რომელიც კერძო პრობლემას სცდება და სამშობლოს ინტერესებს კვეთს - ბრძოლა თავისუფლებისთვის სამშობლოს დასაცავად აერთიანებს დაპირისპირებულ, კონფლიქტში მყოფ ადამიანებს. სწორედ ამ იდეას ემყარება „ლელას“ ახალი დადგმა, რითაც ჟანრობრივად ოპტიმისტურ ტრაგედიას უტოლდება.
ვასო აბაშიძის სახელობის ახალი თეატრის რებრენდინგი არა მხოლოდ სახელწოდებაში, ახალ შენობასა და სცენაში, არამედ შემოქმედებით პროცესებშიც გამომდინარეობს. ახალი თეატრის რეპერტუარი საკმაოდ მდიდარია, რადგან მოიცავს როგორც დრამატულ დადგმებს, ისე ქორეოდრამას, მიუზიკლს, ვოდევილებს და სხვადასხვა სახეობისა თუ სტილის სპექტაკლებს.
მსოფლიოში აღიარებულ, წარმოშობით უკრაინელ რეჟისორს ანდრი ჟოლდაკს ქართველი მაყურებელი ქეთი დოლიძის წყალობით იცნობს (ისე როგორც მიხეილ მარმარინოსს), თავის მხრივ, უკრაინელი რეჟისორიც უკვე კარგად იცნობს საქართველოს და ქართველებს, ამიტომ არ გასჭირვებია და არც სურვილი დაჰკარგვია მას მეორედ („დედოფალი ლირის“ შემდეგ) ემუშავა ქართველ მსახიობებთან.
უნდა ითქვას, რომ ჩვენს სასცენო რეპერტუარში პოლიტიკური სპექტაკლების ხელმეორედ დამკვიდრება პოზიცია-ოპოზიციის ჭიდილის ფონზე მიმდინარეობს, სადაც წარმოდგენათა მონაწილენი ქუჩაში მიმდინარე პროცესების უშუალო მონაწილენიც კი არიან. ცხადია ამგვარ ვითარებაში სცენიდან ნათქვამი სიტყვა განსაკუთრებით მართალი და ემოციურია.
ქართული თეატრი, დღეს, ხშირად გვთავაზობს სპექტაკლებს, სადაც რეალობის ბნელი მხარეა წარმოჩენილი. ზოგან კომედიური ქარაგმებით, ზოგან მთელი სიმძიმითაა გადმოცემული საქართველოს ჭირი. მსგავსი დოკუმენტური თუ პოლიტიკური ნარატივით გაჯერებული სპექტაკლები საჭირო და აუცილებელია საზოგადოების ტონუსში მოსაყვანად, გამოსაფხიზლებლად.
გოჩა ხვიჩიამ პიესაზე სამუშაოდ სხვადასხვა თეატრის ხელოვანები გააერთიანა: სცენოგრაფი და ქორეოგრაფი ტატო გელიაშვილი, რეჟისორის თანაშემწე ირაკლი ნავერიანი, ვასო აბაშიძის მუსიკისა და დრამის თეატრის მსახიობი მარო ჯოხაძე, ბათუმის ილია ჭავჭავაძის სახელობის დრამატული თეატრის მსახიობი თათია თათარაშვილი, მარნეულის თეატრის მსახიობები ქეთი აბაშიძე და ზურა ხაფთანი.
ჭიათურის თეატრის სპექტაკლი „ბოშები“ ნანახი არ მქონდა, თუმცა, ცოდვა გამხელილი სჯობს და არც სხვა სპექტაკლები მაქვს ნანახი, ჩემდა სამარცხვინოდ! და ამ გაგანია ზაფხულის პაპანაქება სიცხეში, სხვა მაყურებელთან ერთად მეც ვეწვიე თბილისის ნოდარ დუმბაძის სახელობის მოზარდ მაყურებელთა თეატრს, სადაც ჭიათურელმა არტისტებმა სპექტაკლის სანახავად მიგვიპატიჟეს.
ნანა ფაჩუაშვილი დამაინტრიგებელ, საინტერესო ფსიქოლოგიურ-ემოციურ პერსონაჟს ქმნის. იმის თქმაც კი შემიძლია, რომ არ ჩამორჩება ჯუდი დენჩის (Judi Dench as Barbara Covett) საყოველთაოდ აღიარებულ ბარბარა კოვეტის რიჩარდ ეირეს ფილმში „NOTES ON A SCANDAL“, სადაც მსახიობი ფანტასტიკურად ასრულებს თავის საკულტო როლს (იგივე მერის, ქართულ ადაპტაციაში).
პოლონელი დრამატურგის ინგმარ ვილკვისტის პიესა ,,ჰელვერის ღამე“ ქართულ თეატრში პირველად არ იდგმება. იგი, რეჟისორ გიორგი მარგველაშვილის მიერ შარშან წარმატებით დაიდგა გრიბოედოვის თეატრის სცენაზე. ამჯერად, ეს პიესა ქუთაისის ლადო მესხიშვილის თეატრში მისმა სამხატვრო ხელმძღვანელმა გიორგი თავაძემ სულ სხვა სტილით განასახიერა.
ამ დადგმის შესახებ ჯერ კიდევ მაშინ გავიგე, როდესაც სპექტაკლ „ანდერძის“ სანახავად, ზუგდიდში ჩავედით. მაშინ გავეცანი ახალგაზრდა რეჟისორ დავით თურქიაშვილს, რომელიც ჩემი ამხანაგის შვილიშვილი თუ არა, შვილი მაინც მეგონა, მაგრამ თურმე - არა... და ასე, სუფრასთან საუბრისას, აღმოვაჩინე ბიჭი, დაფიქრებული სხვადასხვა საკითხებზე, უპირველესად, თეატრის მამოძრავებელ ძალებზე. როგორც ყველა ახალგაზრდა, იგი ეძიებს საკუთარ ადგილს და სათქმელს თეატრალურ სივრცეში.
ადრე, ჯერ კიდევ პანდემიამდე, ჩემს ყმაწვილობაში, ხშირად მომისმენია, რომ ქართულ თეატრს მაყურებელი არ ჰყავს, ქართულ თეატრში „გემოვნებიანი სპექტაკლი“ დიდი ხანია არ დადგმულა და „გენიალური სპექტაკლები დიდი არტისტებით“, რაც თეატრების რეპერტუარში იყო - გაქრა, მხოლოდ მოგონებებში, ფოტოებსა და ცუდი ხარისხის ვიდეოებში შემორჩა...
თუ თანამედროვე ქართული თეატრის ბედ-იღბალი განაღვლებთ და გსურთ გამოემშვიდობოთ და გამოიგლოვოთ ნაფტალინის სუნით გაჯერებული ხელოვნება, მობრძანდით არჩილ ქიაჩელის პანაშვიდზე, პეტრიაშვილის პირველ ნომერში , ღვინის ქარხნის მარნის ტერიტორიაზე. მანამდე კი ხელსახოცები მოიმარჯვეთ, სიცილისგან გადმოღვრილი მწარე ცრემლების მოწმენდა ტანსაცმლით რომ არ მოგიწიოთ.
საქართველოს თეატრისა და კინოს სახელმწიფო უნივერსიტეტის სამსახიობო ფაკულტეტის სტუდენტების, რეჟისურის დოქტორანტისა და მაგისტრანტის ნამუშევარი იყო ერთადერთი, რომლიდანაც არც ერთი მონაკვეთი არ იქნა ამოღებული. უნგრეთის თეატრალური ელიტის მიერ დამსახურებული სიმპატია კი თეორიის სფეროს არ დასჯერებია. 2024 წლის 14 აპრილს MITEM – ის ფესტივალზე შედგა უნგრეთის მხრიდან სრული დაფინანსებით შექმნილი სპექტაკლ - ,,Tragedy of man / FALL…” - ის პრემიერა. სპექტაკლის ავტორები კი ისევ ქართველი: ტატო გელიაშვილი და თათა თავდიშვილი არიან.
ფოთის ვალერიან გუნიას სახელობის თეატრში სპექტაკლის პრემიერა 2024 წლის 1 ივნისს გაიმართა. რეჟისორი თეატრის სამხატვრო ხელმძღვანელი საბა ასლამაზიშვილია და „ანას მომენტი“ მისი მესამე სპექტაკლია ფოთის თეატრში. წარმოდგენა რომანისგან განსხვავებით თავისუფალია გრძელი მონოლოგებისაგან, რამდენიმე პერსონაჟი საერთოდ არ ჩანს და ტექსტი საკმაოდ შესამჩნევად არის დამონტაჟებული. ამბავში ერთდროულად არაერთი პრობლემა ვითარდება.
ფოთის თეატრმა მარი ბექაურის რომანის სცენურ ინტერპრეტაციას უმასპინძლა - ანას მომენტი, რეჟისორი საბა ასლამაზიშვილია, რომლის ინტერესის სფეროსაც ომი, რამდენიმე თვეა წარმოადგენს, ჯერ კიდევ თბილისში, მან ჰაინერ მიულერის პიესა დადგა ომის თემატიკაზე. ბექაურის ტექსტ მონოლოგებით არის გაჟღენთილი და ის სიმართლისთვის, თეატრის სცენას შესაძლო ორგანულად მორგებოდა.
რაც არ უნდა უცნაური იყოს, დამნაშავედ მოქალაქის გამოყვანა აერთიანებს ყველა გემოვნებისა და ესთეტიკის მატარებელ ქართველ რეჟისორს. ახლა ჩვენ ერთი კონკრეტული სპექტაკლის გარშემო ვართ მოკრებილები, რამდენიმე თვის წინ, რუსთაველის თეატრის დიდ სცენაზე გასტროლით ბათუმის თეატრი იყო ჩამოსული, რომლებმაც წარმოადგინეს სპექტაკლი - “სტალინი 1902 წელს ბათომში“, ეს რუსი მწერლის ბულგაკოვის პიესის ერთგვარი ინტერპრეტაციაა.
გიორგი ჩალაძემ, ამ დადგმამდე, არაერთი ჟანრობრივად განსხვავებული, საინტერესო სპექტაკლი შესთავაზა მაყურებელს და საკუთარი შეხედულებებისა და რწმენის შესაბამი თეატრალური ფორმების მაძიებელ შემოქმედად ჩამოყალიბდა. მის მიერ მოზარდთა თეატრში ამჯერად დადგმული სპექტაკლი, ჩემი აზრით, განკუთვნილია უფროსთათვის, რომელთაც უკვე განვლილი აქვთ ცხოვრებისეული ეტაპები, ან თუნდაც მათთვის, რომელნიც უკვე მზად არიან საკუთარი შეხედულებების კვალად იცხოვრონ, რადგან სპექტაკლი „ბრმა ძაღლები“, ჩემთვის, აღსაქმელად საკმაოდ რთული, მრავალშრიანი სანახაობა გამოდგა
დრამატურგიული ნაწარმოების ინტერპრეტირებისას, კლდიაშვილისეული ტექსტის სასცენო ტექსტად გარდაქმნის პროცესში, რეჟისორი ავტორისეული იდეის, მინიშნებების ერთგული დარჩა; მიუხედავად იმისა, რომ ერთ სურათად დაწერილი, შეიძლება ითქვას დაუმთავრებელი პიესა, არ ითვლება კლდიაშვილის საუკეთესო დრამატურგიულ ნაწარმოებად. ჩალაძის სპექტაკლის ნახვის შემდეგ, სხვა თვალით შევხედე, სხვაგვარად შევაფასე „უბედურება“.
ანდრია ვაჭრიძე საკმაოდ მოთხოვნადი მსახიობია: - ილიაუნის, გოგა ლორთქიფანიძის სახელობის რუსთავის მუნიციპალური, მესხეთის (ახალციხის) პროფესიულ დრამატული თეატრები და დამოუკიდებელი კოლექტივები ხშირად სწორედ მასზე აგებენ რეპერტუარს. ილიაუნის ჰუმანიტარ მეცნიერებათა ფაკულტეტის სამსახიობო ჯგუფის იმ თაობის მიღებულთა შორის იგი ერთ-ერთი საუკეთესო სტუდენტი იყო. კარგი საშემსრულებლო სკოლის გავლა წარმატების საწინდარი უნდა ხდებოდეს:
„ბერსერკების“ მესამე ნაწილის ფუნდამენტური ამოსავალი წერტილია, სწორედ ეს თვითირონიული, ესოდენ სარკასტული ფრაზა _ სიყვარულისთვის თავის მოკვლის სტატისტიკის გაქრობას რომ შეგვახსენებს. იმპროვიზაციულ-სპონტანური ნაზავით შექმნილი უწყვეტი აზრთა ნაკადის ერთგვარი რეფრენია, რომელიც ირონიულ კონტექსტთან ერთად, კრიტიკული ინტონაციით ჟღერდება; სიყვარულისთვის თავის მოკვლის სტატისტიკა თუ ნულამდეა დასული, ესე იგი _ დიდად არც არავის უყვარს ერთმანეთი _ აი, ამ პათოსით!
გიორგი ჩალაძემ კარგად იცის რისი თქმა უნდა და ასევე კარგად იცის როგორ თქვას ის, რაც მას აწუხებს. ამჯერად, ახალგაზრდა რეჟისორი მიკროსამყაროს ხატავს, რომელიც პროვინციალური აზროვნების საზოგადოებაა, რომელსაც არ გააჩნია მიმღებლობის და სოლიდარობის გრძნობა. ის გვიხატავს მოჩვენებით და ფარისეველ ადამიანებს, რომლებსაც თითქოს სურთ მეზობლის, მეგობრის, ოჯახის წევრის გადარჩენა, მაგრამ როცა საქმე საქმეზე მიდგება, ცრურწმენებს და დაბალ ინტელექტს ისინი სხვა რელსებზე, სხვა „ღირებულებებზე“ გადაჰყავს.
„ავანტიურისტები“ - ასე ქცია სპექტაკლს, რომელიც პიერ შენოს კლასიკად ქცეული პიესის - „იცოცხლე“ საფუძველზე ზეკო და ნიტა ხაჩიძეების რეჟისორობით განხორციელდა. ფრანგი დრამატურგის ეს ნაწარმოები იმდენად პოპულარულია, რომ იშვიათად თუ მოიძებნება ქვეყანა ან თეატრი, სადაც არ განხორციელებულია. რეჟისორთა მზარდი ინტერესი და თეატრალურ ინტერპრეტაციათა უწყვეტი ჯაჭვი უპირველეს ყოვლისა ნაწარმოების ჟანრობრივ- სტილისტური თავისებურებით, ზუსტად აქცენტირებული პრობლემატური საკითხების აქტუალობით იყო გამოწვეული.
ნარატივი ახალგაზრდა ქალის, ანას გარშემო ვითარდება, საკმაოდ წარმატებული და ცნობილი მწერალი მეხსიერებას კარგავს. სპექტაკლში პერფორმანსი გარედან იწყება. ეზოში, მაყურებელს შორის მყოფი მსახიობი შეუმჩნევლად მიუჯდა იქვე მდგომ როიალს და დაიწყო დაკვრა. რეჟისორმა და მსახიობმა ამ ეპიზოდით შექმნეს მოლოდინის „მომენტი“.
ჩემთვის განსაკუთრებით საინტერესო ცენტრალური ფოიე - მრგვლოვანი სივრცე აღმოჩნდა, რომელსაც აქაურები „მანეჟს“ ეძახიან. თავისი აგებულებით იგი ძველქართულ დარბაზს მოგაგონებთ, რომლის გადახურვა - ხის მრავალსაფეხურიანი გუმბათი - გვირგვინი, აქ მინისა და ხის ჩანართებითაა შეცვლილი და ბუნებრივი განათების კარგი წყაროა.
თითქმის 20 წლის შემდეგ (2007-2024), ამელი ნოტომის „მტრის კოსმეტიკას“, ახალგაზრდა ქალი რეჟისორი თათა პოპიაშვილი დგამს. ყველა დაინტერესდა რა ინტერპრეტაციას, რა ახალ ფორმას, რა ახალ სათქმელს, რა ახალ კონცეფციას შემოგვთავაზებს რეჟისორი. ზოგმა თქვა: როგორი გაბედული ნაბიჯიაო, ვინაიდან სტურუას სპექტაკლი დღესაც კარგად გვახსოვს.
პირველი, რაც სპექტაკლში ყურადღებას იპყრობს, სცენოგრაფიაში გამოყენებული წითელი ყაყაჩოებით მორთული მწვანე ბალახია (მხატვარი - ლომგულ მურუსიძე). ჩნდება ასოციაცია, რომ მხატვარს ჩაფიქრებული აქვს „კრწანისის ყაყაჩოების“ იმიტაცია, ყაყაჩო - როგორც სამშობლოსათვის თავდადებული ადამიანების სახიერი გამოხატულება. სპექტაკლის ერთ-ერთი მთავარი პერსონაჟი „ადგილის დედაა“ (მსახიობი - შორენა სიხარულიძე), რომელიც ყველა სცენაში გვევლინება, როგორც მფარველი ანგელოზი, თანამებრძოლი და ხშირად მამხილებელიც კი.
როდესაც საუბარია ისტორიული დრამის ინსცენირებაზე, აუცილებელია ფაქტების და მოვლენების უტყუარობის წარმოდგენა, გარდა ამისა, რეჟისორისეული ინტერპრეტაციებიც კი დოკუმენტებით უნდა იყოს განმტკიცებული. ამ მხრივ, ისტორიული თემატიკის შემოტანა თეატრში მეტად საფრთხილოა. თუმცა, ოზურგეთის სახელმწიფო თეატრის შემოქმედებითი ჯგუფის სასარგებლოდ უნდა ითქვას, რომ ამ პასუხისმგებლობას თავი ღირსეულად გაართვეს და ისტორიული ნაწილის სიღრმისეული კვლევით სპექტაკლს მეტი დამაჯერებლობა შესძინეს.
ფაქტია ისიც, რომ უფრო მეტჯერ და განსაკუთრებული სიხშირით, სცენებს მაინც „ჰამლეტი“ უბრუნდება (და, რა თქმა უნდა, არა მარტო საქარველოში), მისი დადგმის (დაკმაყოფილებული თუ დაუკმაყოფილებელი ამბიცია ბევრს უჩნდება) და ბუნებრივია, ყოველ ჯერზე, ახალ და სხვადასხვა სახესა და ფორმას იძენს, ახალი სათქმელითა და გზავნილებით ივსება და საზოგადოებას ახალ თემებზე ესაუბრება (მცდელობის დონეზე მაინც), იმის მიუხედავად, შედეგიანი და რაღაცით მაინც, თუ განსაკუთრებით აღსანიშნია თუ არა ესა თუ ის მორიგი შეხვედრა.
კვლავ „მედეას“ დავუბრუნდეთ და ამ კონკრეტულ შემთხვევაშიც ჩვენ გვაქვს ქორეოდრამა მედეას შესახებ, ანუ პლასტიკური ნარატივით განსხეულებული ბრუტალური და ასე ცნობილი უკვდავი მითური გმირის, მედეას ამბავი.
ფურცელაძის „მედეა“ დინამიკურია, რომელიც კონკრეტული გემოვნების მქონე მაყურებელს დააკმაყოფილებს, ან შეიძლება ‘აღაფრთოვანოს’ კიდეც. ჩემი მოკრძალებული აზრით, ეს ქორეოდრამა არ არის დამდგმელი ქორეოგრაფის მაღალი პიედესტალი, ჩემს მეხსიერებას გაცილებით შთამბეჭდავად ჩარჩა, ფურცელაძის ამავე თეატრში დადგმული „კარმენი“ - უდავოდ ნიჭიერი მსახიობებით მთავარ როლში (ანა ალექსიშვილი და ბაჩო ჩაჩიბაია).
ნოდარ დუმბაძე, ქართველ მკითხველსა თუ მაყურებელში აქტუალობას, დღემდე არ კარგავს. ქართული თეატრის სცენაზე დადგმული მისი ნაწარმოები მაყურებელს უყურადღებოდ არ რჩება. ამის მკაფიო მაგალითია ის ქართული თეატრები, სადაც რეპერტუარში, ნოდარ დუმბაძის ნაწარმოებები დღემდეა მოქმედ რეპერტუარში, რომლებიც მუდამ ანშლაგებით მიმდინარეობს.
საქართველოს შოთა რუსთაველის თეატრისა და კინოს სახელმწიფო უნივერსიტეტის დიმიტრი ალექსიძის სახელობის სასწავლო თეატრის სცენაზე ამავე უნივერსიტეტის დრამისა და კინოს მსახიობის სპეციალობის მესამე კურსელებმა, ჯგუფის ხელმძღვანელის გიორგი სიხარულიძის ხელმძღვანელობით (ოსტატობის პედაგოგი თინათინ კორძაძე), ვაჟა-ფშაველას „სტუმარ-მასპინძელი“ წარმოადგინეს. სპექტაკლი დმანისის ზინაიდა კვერენჩხილაძის სახელობის დრამატულ თეატრთან თანამშრომლობით დაიდგა. როგორც ჩანს, სტუდენტურ სპექტაკლში მონაწილე მომავალი მსახიობების ნაწილი (ყველა თუ არა) კარიერას დმანისის თეატრის დასში გააგრძელებს.
საუკუნეებია ახალი ნაწარმოებები სხვა ავტორთა ინსპირაციით იქმნება, ახალგაზრდა დრამატურგისთვის (თუ არ ვცდები), ეს უკვე მეორე შემთხვევაა. 2021 წელს „ჰარაკში“ სანდრო კალანდაძემ დადგა მარიამ მეგვინიტეს (მეღვინეთუხუცესის - იმ დროს ფსევდონიმით არ აწერდა ხელს) „სამი და“, რომელსაც ანტონ ჩეხოვის ამავე სახელწოდების პიესასთან საერთო მხოლოდ სათაური და დრამატურგიული ნაწარმოების სტრუქტურა ჰქონდა. პიესა და სპექტაკლი თანამედროვე ქართველ ახალგაზრდებზე და მათ პრობლემებზე იყო.
დრომ და რუსეთის წარმოებულმა ომებმა, XX საუკუნის 90-იანი წლებიდან, მნიშვნელოვნად შეცვალეს ჩვენი (და არა მხოლოდ, ცხოვრება). აფხაზეთისას სხვა - ჩეჩნეთის, შემდეგ 2008 წლის აგვისტოს, შემდეგ უკრაინის მიმდინარე ომები მოჰყვა. პირველ რიგში ბოროტების დაუსჯელობიდან გამომდინარე, დაუსჯელი ბოროტების უწყვეტობის მიზეზით.
შიშველი ქალის სხეული, დისციპლინური კონცენტრირებით მიღწეული ნევროტული ხმა, მკვეთრი ხმის ტემბრი, ინტენსიური ვერბალური ექსპრესიულობა. თითქმის სტატიკურ პოზაში მყოფი ქალის სხეული, რომელიც დარდობს, მოთქვამს, ტირის, პოლიტიკურ-სოციალურ და ერთდროულად მულტიკულტურულ ასპექტში - ადამიანის ეგზისტენციალურ სატკივარს; სატკივარი, როგორც საყოველთაო, ყველას <ხმა> შესაძლოა მოიცავდეს არა კონკრეტულ პრობლემას, არამედ, პრობლემათა მთელ სპექტრს.
სპექტაკლი, რომელზეც ვისაუბრებ ეძღვენება სამშობლოს, რომელიც იბრძვის, იტანჯება, სტკივა და სამარადისო ღალატშია გაჭედილი. ეს არის ბუნკერიდან ამომავალი ქართული სიმყრალის მწარე აღსარება, ხოლო სამშობლოს სიმყრალით გაჟღენთილი მოქალაქე წარსულს ვერასდროს დაახწევს თავს. ამ უკანასკნელზე გვესაუბრება მიშა ჩარკვიანი ივა ფეზუაშვილის რომანის მიხედვით დადგმულ სპექტაკლზე „ბუნკერი“.
სპექტაკლი დაკითხვის სცენით იწყება, სცენა ჩაბნელებულია ისმის მხოლოდ გამომძიებლის და ეჭვმიტანილის დიალოგი, რომელიც გაჯერებულია მუქარის შემცველი ტექსტებით და რეჟიმისთვის დამახასიათებელი ფსიქოლოგიური ტერორით. სცენა ნათდება, ვხედავთ მთავარი გმირის საცხოვრებელ სახლს, რომელიც შემდგომ ყველა იმ ლოკაციას აერთიანებს სადაც ესა თუ ის მოქმედება ხდება, იქნება ეს დაკითხვისთვის განკუთვნილი განყოფილება, ქუჩა, თეატრი თუ პირადი ავტომობილი. სცენის მხატვრობის ხარჯზე, კი მაყურებლისთვის ნათელი ხდება, რომ არ არსებობს არანაირი ხილული თუ უხილავი კედელი სახელმწიფოსა და ინდივიდებს შორის.
ტროელი ქალები ევრიპიდეს ტრაგედიაა, რომელიც დრამატურგმა გამარჯვებული ბერძნების მიერ დატყვევებულ ქალებს და მათი ტანჯვის ციკლს მიუძღვნა. ტრაგედია გვიყვება ერთი მხრივ დაუსრულებელ, არასრულყოფილ, სიუჟეტებად დაყოფილ ამბავს უდიდესი ტკივილისა და სისასტიკის პათოსზე, რომელიც იმდენად საყოველთაოა, რომ ნებისმიერ დროსა და ნებისმიერ ქვეყანაში აქტუალური იქნება.
ვასო აბაშიძის სახელობის ახალ თეატრში, „მეფე ლირი“ რიგით მეორე პოლიტიკური სპექტაკლია. პირველად „ოიდიპოს მეფე“ დაიდგა, რომლის პრემიერითაც გაიხსნა თეატრი. აქვე უნდა აღვნიშნო, რომ მსგავსად გამოჩენილი რეჟისორისა - პიტერ ბრუკი, რომელმაც სამჯერ დადგა „მეფე ლირი“, ქართველი ეპატაჟური რეჟისორი, დავით დოიაშვილიც საკმაოდ დაინტერესებული და გატაცებულია ამ პიესით, შედეგად, აწ უკვე მეოთხედ დადგა შექსპირის მართლაც არაჩვეულებრივი ტრაგედია.
სპექტაკლი იწყება სიტყვებით “get out of here’ რომელსაც მსახიობი მარინა ჯოხაძე სცენაზე არსებულ აღმართულ კედელზე მჯდომი ხმის მძაფრი ინტონაციით წუთსი რამდენჯერმე იმეორებს და თითქოს მოქალაქეებს აფრთხილებს გაიქცნენ სანამ ამის დრო და შესაძლებლობაა, გაექცნენ არსებულ პრობლემებს და თავი დააღწიონ, წინააღმდეგ შემთხვევაში განაჩენი სიკვდილია.
თამამად ვიტყვი, რომ თავისუფალი თეატრი მუდამ ანებივრებს მაყურებელს ახალ-ახალი პრემიერებით. ამ სეზონის კიდევ ერთი პრემიერა, „თეთრი ვარდები“, 14 მაისს გაიმართა, რომლის როგორც რეჟისორი, ასევე პიესის ავტორი ავთანდილ ვარსიმაშვილი გახლავთ. ეს არის სევდიანი კომედია ორ მოქმედებად ერთ ჩვეულებრივ ქალზე, რომელსაც ირინელა ჰქვია. იგი რეალობის ზღვარზე იმყოფება და სწორედ ეს ხდის სპექტაკლს უფრო საინტერესოს და დამაინტირგებელს, თუ რა გადაწყვეტილებას მიიღებს ირინელა და იქნება თუ არა ეს მისთვის სასიკეთო.
ზოგადად დავით კლდიაშვილის პიესებში თვალსაჩინოა უიმედობისა და სასოწარკვეთის გრძნობა, ყოფიერების შინაგანი დისჰარმონიის გამომხატველი მსოფლგანცდა, თუმცაღა ეს განსაკუთრებულად შესამჩნევია მის პირველ პიესაში „ირინეს ბედნიერება“.
მე რომ მკითხოთ, ეს პიესა უპირველესად იმით გამოირჩევა, რომ პირველ და მეორე მოქმედებას შორის ვხედავთ ერთგვარ კონტრასტს. პირველი მოქმედება სიცოცხლით სავსეა, მეორე კი შედარებით დინამიური. თუმცა ჩემი ამ აზრის დაფიქსირება სწორედ იმიტომ მჭირდება, რომ დავსვა კითხვა რაზე დადგა რეჟისორმა სპექტაკლი?
მაშინ, როცა XXI საუკუნეში ჯერ კიდევ გვიწევს საუბარი გენდერულ, რასობრივ და რელიგიურ თანასწორობაზე, გურიაში, ოზურგეთში რუსეთსა და აშშ-ზე გაცილებით ადრე ჩატარდა თვითმმართველობის თანასწორი არჩევნები. ამ პროცესში მონაწილეობას იღებდნენ ორივე სქესის, ასევე სხვადასხვა რელიგიისა და ეროვნების ადამიანები. ფაქტია, რომ გურულებმა შეძლეს და ბევრ ცივილიზებულ ქვეყანაზე ადრე დაამკვიდრეს დემოკრატიული არჩევნების სისტემა.
სპექტაკლის დაწყებისთანავე მარტივი მისახვედრი იყო, რომ რეჟისორი ბრმად მისდევდა პიესას, მიუხედავად იმისა, რომ პიესის ავტორი თავად პაატა ციკოლიაა, მომეჩვენა, რომ ის არ არის გათვლილი სცენისათვის, ყოველშემთხვევაში ამგვარი თხრობით. დასაწყისი 40 წლის შემდეგ მთავარი ამბიდან, მომდევნო ეპიზოდები წარსულიდან, ალაგ-ალაგ არც ისე წარსულიდან და ალაგ-ალაგ არც ისე აწმყოდან, სულ მცირე საჭიროებს ისეთ ტექნიკურ გამართვას, რომ ნებისმიერი მაყურებლისთვის არ იყოს დამღლელი,
შექსპირი ერთ-ერთი ყველაზე ხშირად დადგმადი დრამატურგია საქართველოშიც, რომ არაფერი ვთქვათ ძველ დროზე, ახალ დროშიც ის, რობერტ სტურუადან დავით დოიაშვილამდე დიაპაზონში აქტიურად იდგმება. თანამედროვე ქართული თეატრი, რომელიც დიდი გარდატეხით - „ყვარყვარეთი“ და „კავკასიურით“ დაიწყო, მალევე გაგრძელდა რობერტ სტურუას „რიჩარდ III“-ითა „მეფე ლირით“, მისი „მაკბეტის“ მიმართ უფრო ორაზროვანი გამოხმაურება იყო.
გეორგ ბიუხნერის დაუმთავრებელი პიესა „ვოიცეკი“ ნამდვილ ამბავზეა აგებული. ვინმე დალაქმა ვოიცეკმა ეჭვიანობის ნიადაგზე თავისი საყვარელი მოკლა, რის გამოც მას სიკვდილი მიუსაჯეს. ამის გამო, კარგა ხანი მიდიოდა დავა მედიკოსთა და იურისტთა შორის, სწორი იყო თუ არა დამნაშავის მიმართ გამოტანილი განაჩენი, ჰქონდა თუ არა მას ფსიქიკური პრობლემები. პიესის ცენტრალური ხაზი, ისევე როგორც სპექტაკლის ძირითადი ამბავი, გადმოგვცემს სოციალური წყობის იერარქიაში, ადამიანებს შორის ურთიერთობაში არსებულ პრობლემებს.
„მეფე ლირი” დავით დოიაშვილმა პირველად 1995 წელს, მარჯანიშვილის თეატრში დადგა. მაშინ რეჟისორი 24 წლის იყო, ლირს კი ქართული თეატრის ჭეშმარიტი ვარსკვლავი ოთარ მეღვინეთუხუცესი ასრულებდა. საერთოდაც ლირის შემსრულებელთა სია ქართულ თეატრში სრულიად შთამბეჭდავია- მხოლოდ სერგო ზაქარიაძე, აკაკი ვასაძე და რამაზ ჩხიკვაძე კმარა ჩამონათვალში.
ნიკა ჩიკვაიძესვე ეკუთვნის რომანის გაპიესება, ბევრი კუპიურითა და მკვეთრად გამოხატული თავისთავადი სიუჟეტურ-იდეური ხაზით. ტექსტი (რომელიც არსად არღვევს „ნამდვილობას“, რომანის არსს, განვითარების ავთენტურობასა და მოვლენათა რიგითობას) ორგანულადაა დამონტაჟებული და შეკრული, საკუთარი შინაგან/აზრობრივი და ფორმისეული ლოგიკითა და შრეებით. მოქმედება საათნახევრი გრძელდება და მის (სპექტაკლს) და თეატრს მიღმა, ზოგადსაკაცობრიო წრემდე, პრობლემებამდე განივრცობა.
მანამდე კი სცენაზე იყო: დაახლოებით საათნახევრიანი ქრონომეტრაჟის წარმოდგენა დეტექტიურ ჟანრში, რომელში გამოყენებული მუსიკაც (კომპოზიტორი: ნიკა კოხრეიძე) ჟანრობრივ დრამატურგიულ სტრუქტურასთან შესანიშნავად სინთეზირდა. თითქოს, ერთგვარი ’დინამიკური და ტონური მახვილის’ ფუნქციას ასრულებდა მუსიკა, ნინო ბურდულის ყოველი მახვილგონივრული პრეისტორიულობის თხრობის დროს და თხრობის შემდეგ. მხატვარი: ჯაბა ქურთიშვილი. ვიდეო პროექცია: ნიკოლოზ გაგლოშვილი. ფოტო: ნატა სოფრომაძე. პოსტერი: თამარ სამხარაძე.
თუმანიშვილის თეატრში გოგი მარგველაშვილის „ეს ასეა (თუკი თქვენ გეჩვენებათ, რომ ასეა)“ უმაღლესი პროფესიონალიზმით დადგმული სპექტაკლია. პირანდელოს, ამ გენიალურ, თუმცა ურთულეს დრამატურგს ასეთი ზუსტი გასაღები, ფორმა მოუძებნო იშვიათია. თუმცა აქვე ვიტყვი, რომ მის მიერვე რამდენიმე წლის წინ დადგმული პირანდელოს „ექვსი პერსონაჟი ავტორის ძიებაში“, ამ პიესის ერთ-ერთი საუკეთესო ინტერპრეტაცია გახლდათ.
სპექტაკლის დაანონსებიდან წამიდან, სპექტაკლისადმი ინტერესს უკვე ნატა სოფრომაძის ფოტო და თამარ სამხარაძის მიერ მომზადებული პოსტერი იწვევს.
„შვეიცარიაში“ ორ მოქმედ გმირს ვხვდებით, რომელსაც მსახიობები - ახალგაზრდებში უკვე პოპულარული ზუკა პაპუაშვილი და ცნობილი მსახიობი, სცენის ოსტატად აღიარებული ნინო ბურდული განასახიერებენ.
სპექტაკლი გაწელილია უშინაარსო დიალოგებით, არცერთი მსახიობი არ განიცდის პერსონაჟის სათქმელს, ემოციას, რის შედეგადაც დარბაზში, არ იქმნება არანაირი მუხტი. როდესაც მსახიობს არ აქვს გათავისებული პერსონაჟის ხასიათი, შესაბამისად მაყურებლამდე ვერ მოაქვს სათქმელი და მის მიერ წარმოთქმული სიტყვები რჩება მხოლოდ ცარიელ სიტყვებად.
თემო რეხვიაშვილის (პიესის ავტორი) და ილია ქორქაშვილის (რეჟისორი) „პათეტიკური მონოლოგები“ ის პატარა ციხესიმაგრეა, რომელიც პრინცესად ქცეულ კონკიასავით ატყვევებს მაყურებელს და უჩენს შიშს, რომ სპექტაკლის დასრულებისთანავე ისევ კონკიად გადაიქცევა, და ფაეტონი, რომლითაც გასეირნება ეღირსა, კვლავ გოგრად შეეცვლება. და შესაძლოა, ეს სწორედ ასეა, რადგან პიესა და სპექტაკლი ამგვარ მოჯადოებულ წრეზე - (ქართველი) „თეატრალების“, თუმცა „თეატრალებისა“ ფართო გაგებით, მიანიშნებს.
„თეატრი ათონელზე“ უანგაროდ ღიაა ახალგაზრდა ხელოვანებისთვის ყოველგვარი <ახლობლური კომპრომისების> გარეშე. აგერ უკვე ერთი წელია ამ კომპრომისებისგან თავისუფალი თეატრის რეპერტუარშია სპექტაკლი, რომლის სადადგმო ჯგუფს რეჟისორი არ ჰყავს. თანამედროვე ინგლისელი დრამატურგის, ფილიპ რიდლის პიესის „ფიწალი დისნეის“ პირველი პრეცედენტული დადგმა საქართველოში, რომლის თარგმანზე გურამ ღონღაძემ იმუშავა.
გრიბოედოვის თეატრის ერთ-ერთ წარმატებულ დადგმად შემიძლია განვიხილო ნიკა ჩიკვაიძის სპექტაკლი - „ძია ვანია“. რეჟისორი დახვეწილი ინტერპრეტაციით, ოსტატურად აცოცხლებს და ახალი პერსპექტივით გვიჩვენებს ანტონ ჩეხოვის ორიგინალურ ნაწარმოებს. ნიკა ჩიკვაიძე სპექტაკლში გამოყოფს მნიშვნელოვან პასაჟებს პერსონაჟების ურთიერთობაში და განსხვავებული ფორმით, სხვა რაკურსით წარმოაჩენს პიესის აქტუალობას. ტექსტის ამგვარი მონტაჟი მაყურებელს „ძია ვანიას“ ახალ ხედვას სთავაზობს. ეს წარმოდგენა არის მაგალითი თუ როგორ შეიძლება კლასიკური ნაწარმოების ხელახალი გააზრება.
გოჩა კაპანაძისთვის სირთულეს წარმოადგენდა არა მხოლოდ პიესის არარსებობა, არამედ კონფლიქტის შექმნა, რის გარეშეც წარმოუდგენელია მხატვრული ნაწარმოები. კონფლიქტი სპექტაკლში „ექვთიმე“ ორგვარად გვევლინება: პირველ ნაწილში ერთმანეთს უპირისპირდება ორი სიმართლე, ხოლო მეორე ნაწილში კეთილი და ბოროტი. სპექტაკლის აგების ასეთი სტრუქტურა ორიგინალურია და საინტერესოც. დამდგმელი ჯგუფისთვის ასევე გამოწვევას წარმოადგენდა მუშაობა წმინდანად შერაცხილის მხატვრული სახის შექმნა, მისი ადამიანური თვისებების, სიძლიერისა და სისუსტეების წარმოჩენა. დამდგმელი ჯგუფი ექვთიმეს როლის შემსრულებელ გიორგი დოლიძესთან ერთად, ერთი მხრივ სიფრთხილით, ხოლო მეორე მხრივ, რაციონალურად მოეკიდა ამ გამოწვევას.
ხორბალაძე ის რეჟისორია, რომელიც თავის ხელოვნებას გვაწვდის უპირატესად ორი მოდუსით: რიტუალი და მკურნალობა. მკურნალობა, ანუ თერაპია, მოიცავს აღსარებას, ტანჯვასა და გაზიარებას, ანუ სხვასთან (პუბლიკა, სხვები) კომუნიკაციას. ამასთან, ეს სხვა დისტანცირებული სხვაა, ე.წ. ჯანსაღი სხვა, რომლისგანაც ემოციურ-იდეოლოგიური კონტამინაციის საფრთხე მინიმალურია.
კოტე აფხაზის #4-ში, კამერულ თეატრში - სევდიანად რომანტიკული, ოდნავ ლირიკულიც, ნიჰილისტური და თან ყველაზე იმედიანი „კრეპი“ გელით, საღამოს 8 საათზე ჩვენი ყოფიერების, ონტოლოგიური ცხოვრების რომელიმე მშვენიერ დღეს...
თეთრი გრიმით დაფარული კრეპი გაგიძღვებათ „უკანასკნელი ფირის“ მოსასმენად, პროსტრაციული სევდიანი თვალებითა და მოსიყვარულე მზერით.,
ჩვენ ვხედავთ ისტორიული მოვლენების გავლენას ერთ კონკრეტულ ოჯახზე. სპექტაკლის განმავლობაში პერსონაჟები უამრავ გამოწვევას აწყდებიან, როგორც ინდივიდუალურად, ისე კოლექტიურად. გმირები უპირისპირდებიან რეპრესიული რეჟიმის პირობებში ცხოვრების მკაცრ რეალობას, მათ შორის ცენზურას, სიღარიბეს და პოლიტიკური დევნის მუდმივ საფრთხეს.
ქართულ მწერლობას მრავალსაუკუნოვანი ტრადიცია აქვს - სალიტერატურო ენის ჩამოყალიბება პირდაპირ კავშირშია ქართული ლიტერატურის განვითარებასთან. უკვე რამდენიმე ათწლეულია მიდის კამათი სასკოლო პროგრამაში უნდა ისწავლებოდეს თუ არა ჰაგიოგრაფიული ნაწარმოები, ან როდის და დოზით უნდა იყოს ჩასმული, ან იქნებ საერთოდ პროგრამიდან არის ამოსაღები.
თეატრმა ამჯერად ძალზედ ამბიციური/და ამავე დროს საჭირო/ განაცხადი გააკეთა, როდესაც სცენაზე ჰაგიოგრაფიული ნაწარმოების გაცოცხლება განიზრახა მიზნად. ახალგაზრდა რეჟისორმა მარიამ სიხარულიძემ, ყველასათვის ცნობილი ნაწარმოების იოანე საბანისძის „აბო თბილელის წამებისა“ და ნოდარ წულეისკირის ნაწარმოების „ღვაწლი და წამება აბოსი და იოანესი,’’ მიხედვით შექმნილი საკუთარი ინსცენირების ინტერპრეტაცია წარუდგინა საზოგადოებას.
,,ბერნარდა ალბას სახლი’’ ფედერიკო გარსია ლორკამ მის მკვლელობამდე, ორი თვით ადრე დაწერა (1936). სპექტაკლის სიუჟეტი ვითარდება ახლად დაქვრივებული ბერნარდა ალბას სახლში, რომელიც მთლიანად აკონტროლებს მის ხუთ ქალიშვილს: ანგუსტიას, მაგდალენას, ამელიას, მარტირიოს და ადელას. მათთან ერთად სახლში ცხოვრობენ მოახლე და დედა, თუმცა რეჟისორ გიორგი კაშიას ვერსიაში ეს პერსონაჟი სრულიად ამოღებულია.
.jpg)
კოტე ფურცელაძემ არავერბალური თეატრის თითქმის ყველა მიმდინარეობა გამოიყენა მოდერნისტული ბალეტიდან თანამედროვე ცეკვამდე და ჰარმონიულად გააერთიანა „მედეაში“. სპექტაკლში რამდენიმე ძალიან ეფექტური სცენაა, რომლებიც იქმნება ქორეოგრაფიული, რეჟისორული გადაწყვეტით, სცენოგრაფიით, განათებით და მსახიობთა შესრულებით. კოტე ფურცელაძის „მედეა“ სხეულის ენით მოთხრობილი ამბავია ძლიერ ქალზე, ვნებიან სიყვარულზე, ღალატზე, შურისძიებაზე. რეჟისორმა და ქორეოგრაფმა თავის ქალთა გალერეას კიდევ ერთი ძალიან ძლიერი და საინტერესო ქალის სახე შემატა.
თბილისის ნოდარ დუმბაძის მოზარდ მაყურებელთა თეატრი ბავშვების, მოზარდების, ყმაწვილების საყვარელი ადგილია. თეატრი ცდილობს ზრდასრულებისთვისაც იყოს ის საინტერესო და მიმზიდველი. ამის დასტურია არაერთი სპექტაკლი, განხორციელებული თეატრის სხვადასხვა სცენაზე. შესაბამისად, „მოზარდის“ რეპერტუარი მრავალფეროვანი (თემატურად და ჟანრობრივად) და სხვადასხვა სეგმენტზეა მორგებული.
რეჟისორ გიორგი ჯამბურიას სპექტაკლი, „ბერსერკები II-მზიანი მხარე“ /პროდუსერები: მარიამ პაიჭაძე, ლიზი ტყეშელაშვილი /, საპრემიერო ჩვენების შემდეგ, მაშინვე გახმაურდა და საზოგადოების ყურადღების ცენტრში მოექცა. თეატრალურ წრეებსა თუ კერძო საუბრებში სპექტაკლ-პერფორმანსის შესახებ არაერთი დადებითი მოსაზრება მომისმენია, თუმცა ზოგჯერ გადაჭარბებულიც.
.jpg)
კოლხეთის მეფის ასულის, მითური მედეას ფენომენი საუკუნეების განმავლობაში აზრთა სხვადასხვაობას იწვევს, როგორც კაცობრიობის ისტორიის ყველაზე არაორდინალური მოვლენა. მედეა, როგორც პერსონა, ბოლომდე შეუსწავლელი და შესაბამისად, ჯერ კიდევ ამოუცნობია, მისი უკიდეგანო ფსიქოლოგიური შრეებისა და არქეტიპული ფენების გამო. ამიტომაც არ არის გასაკვირი - ვნება, ლტოლვა, დაუოკებელი ჟინი და ცხოველი ინტერესი რომ არ ქრება მის მიმართ. საუკუნეების განმავლობაში, ხელოვანები და მოაზროვნეები იკვლევენ მედეას, როგორც ფსიქოტიპს და როგორც მოვლენას.
„ქალაქის თეატრის“ (ეს ახალი, ახალგაზრდული და ახალი თაობის თეატრი, შემოქმედებითი ამოცანების მიმართულებით, ცხოვრებისა და ქმედითი სისტემის თავისებური წესებითა და პრინციპებით, ცალკე საუბრის თემაა) საკმაოდ უხვ და ჭრელ რეპერტუარს შემატებული სპექტაკლი „ბერსერკები II - მზიანი მხარე“ (კომპანია „ჰარაკში“, ჰაინერ მიულერის მიხედვით დადგმული „ბერსერკები I - მისიას“ შემდეგ) ქართულ სათეატრო სივრცეში ახალგამოჩენილ გიორგი ჯამბურიას მეორე სპექტაკლია საქართველოში (გერმანიაში საქმიანობის პარალელურად) და პირველთან ერთად, ახალი და თავისთავადი თეატრალური აზროვნებისა და ხედვა/ხელწერის რეჟისორის გამოჩენის მორიგი დადასტურება.
წარმოიდგინეთ, ნახევრად განათებული დარბაზი, ერთი მართკუთხედი ფორმის, გრძელი მაგიდა, და მეტი არაფერი. მხოლოდ იმპროვიზაცია, სამსახიობო (უნიკალური) შესაძლებლობები, რეჟისურა და პერიოდულად, მონოტონური, პათეტიკური, ირონიული ტექსტები, რეფრენები, ინტერაქცია... საკმარისია თუ არა ყოველივე აღნიშნული იმისთვის, რომ ოთხი საათის განმავლობაში მაყურებელი არ მოადუნო არცერთი წუთი და მუდმივად სპექტაკლის თანამონაწილედ აგრძნობინო თავი?
სპექტაკლის მსვლელობის დროს აშკარად ჩანს რეჟისორის მიერ დადგმული ეპიზოდები და გადაწყვეტები, მაგრამ ისიც აშკარაა, რომ მსახიობებს უსაზღვრო თავისუფლება აქვთ მინიჭებული. თითქმის მთელი წარმოდგენა დიდი იმპროვიზაციის შედეგია და საკმაოდ მაღალ ტექნიკურ მომზადებას მოითხოვს. ეს არ არის ფსიქოლოგიური დრამა, სადაც პერსონაჟის ბრაზისა თუ სიხარულის მიზეზებს უნდა მიაგნო. ეს არის კომედია დელ არტე, სადაც მსახიობის მთავარი ამოცანაა ამ ბრაზისა და სიხარულის გამოხატვის ფორმა იპოვოს. ისეთი ფორმა, რომელიც არც თავისთვის და არც მაყურებლისთვის მომაბეზრებელი არ გახდება.
სპექტაკლის ავტორი და მსახიობები წარმოგვიდგენენ სიზმარს, ზმანებას და წარმოდგენის ფინალში მოგვიწოდებენ, რომ გავიღვიძოთ, გამოვფხიზლდეთ, რათა აღვიქვათ რეალობა და არ ვიცხოვროთ ზღაპარში; სამყაროში, სადაც თევზები ადამიანებს ჭამენ (ეს სცენა ერთ-ერთი გამორჩეულია სპექტაკლში, ისე როგორც გიგანტური დეკორატიული თევზია ლამაზი და ბრჭყვიალა). სცენოგრაფიაც სპექტაკლის სტილისტიკაშია გადაწყვეტილი, სცენაზე ვხედავთ გიგანტურ და უტრირებულ ნივთებს, ისე როგორც ჯადოსნურ სამყაროში.
სპექტაკლებს დეკორაციაც საკმაოდ განსხვავებული აქვთ, თუმცა, სამართლიანობისთვის უნდა ითქვას, რომ გიორგი კაშიას იმის საშუალება არ ჰქონია, „თავის ნებაზე“ გაემართა სცენის ვიზუალური მხარე. ამიტომ, მისი სპექტაკლი მწირი, მაგრამ საინტერესო გადაწყვეტებით ყვება ამბავს, მაია დობორჯგინიძე კი, უფრო მდიდრულ ყოფას წარმოგვიდგენს. პიესის მიხედვით, მეორე ვერსია უფრო მისაღებია, მაგრამ თავისთავად დეკორაციით დიდად ვერ მოვიხიბლე.
სულ ახლახან, ახალგაზრდა რეჟისორმა მაკო კახეთელიძემ ქართველი კლასიკოსის მიხელ ჯავახიშვილის რომანის „ჯაყოს ხიზნები“ სცენური ინტერპრეტაცია შესთავაზა მაყურებელს. ამ სპექტაკლის დადგმით, რეჟისორს სურდა, ერთის მხრივ ფსიქოლოგიური თეატრის ტრადიციების გაგრძელება, მეორეს მხრივ კი ახალგაზრდა თაობაში ქართული ლიტერატურის პოპულარობისთვის ხელის შეწყობა.
გიორგი კაშია საინტერესოდ იყენებს იმ მწირ დეკორაციას, რომლის გამოყენების საშუალებაც ეძლევა. ვგულისხმობ კუბოს, რომელიც სპექტაკლის დასაწყისში კუბოა, მაგრამ მალევე იქცევა ახალგაზრდა ქალბატონების ტკივილის გამოხატვის პედისტალად. შემდეგ სასიყვარულო სარეცლად, სხვებისგან დასამალ ოთახად თუ სხვა. კარგი მიგნებაა წითელი ლაქით დასვრილი თეთრი ნაჭერი, რომელიც სიმბოლურად ქალწულობის დაკარგვას აღნიშნავს, თუმცა აქ ერთგვარ რეციდივთან გვაქვს საქმე, რადგან გიორგი კაშია ამ ხერხს თავის წინა სპექტაკლ „ირინეს ბედნიერებაშიც“ მიმართავს.
ალექს ჩიღვინაძე პიესაში „უხერხემლო“ ქართულ რეალობაში არსებულ პრობლემას წარმოგვიდგენს და თავის პოზიციას საკმაოდ მკაფიოდ გამოხატავს. ეს პიესა არაერთხელ დაიდგა ქართული თეატრის სხვადასხვა სცენაზე. ვეცდები, ამ სპექტაკლის ვანო ხუციშვილისეული დადგმა მიმოვიხილო, რომელიც მიხეილ თუმანიშვილის სახელობის კინომსახიობთა თეატრში დაიდგა.
_JPG.jpg)
მიხეილ თუმანიშვილის კინომსახიობთა თეატრში 2023 წლის მიწურულს, 18-19 ნოემბერს დრამატურგ ირაკლი სამსონაძის პიესის მიხედვით დადგმული სპექტაკლის „ყოფილების სარეცელი“ პრემიერა შედგა. სასიხარულოა, რომ სპექტაკლი დაიდგა იმ პროექტის ფარგლებში, რომელიც მიზნად ისახავს ქართული დრამატურგიის განვითარების ხელშეწყობას.
სანამ სპექტაკლსა და მის უდავოდ ნიჭიერ მონაწილეებზე მოვუყვები მკითხველს, ვიტყვი, რომ პიესა 2017 წელს, ალექსი ჩიღვინაძემ თემურ ჩხეიძის სახელოსნოში დაწერა. მაშინ რეჟისორი ვანო ხუციშვილი და მწერალი ალექსი ჩიღვინაძე ერთად სწავლობდნენ. რეჟისორმა მაშინვე დადო პირობა (საკუთარ თავთან), რომ ოდესმე მაყურებლის წინაშე „უხერხემლოთი“ წარდგებოდა. როგორც კი ხუციშვილმა, უკვე მრავალჯერ სცენაზე ინტერპრეტირებული „უხერხემლოს“ თუმანიშვილის თეატრის სცენაზე დადგმა გადაწყვიტა, მწერალთან ერთად იმუშავა და მაყურებლის წინაშე ახალი რედაქციით წარსდგა.
ემპათიურობის მისაღწევად თარბამ, ასევე, რეჟისორული ექსპლიკაციის გამართული რეალიზებისთვის რაციონალური სამსახიობო არსენალი, ანუ საშემსრულებლო მასალა (უხეშად რომ ვთქვათ) შეარჩია. რეჟისორმა სამსახიობო არსენალის საშემსრულებლო ხარისხით მიაღწია, პიესის მიხედვით განსაზღვრული ფსიქო-ტიპების ოპტიმალურ დემონსტრირებას.
რეჟისორი სოსო ნემსაძე ის შემოქმედია, რომელიც გამუდმებით ძიებაშია. თუ მის მიერ დადგმულ სპექტაკლებს გადავხედავ მასში ყოველთვის ნათლადაა გამოხატული რეჟისორის სათქმელი, ის თუ რაზე სურს მას ამ კონკრეტულ მომენტში მაყურებელთან საუბარი, თუნდაც ეს იყო ჟან ბატისტს მოლიერის „დონ ჟუანი“, ნოდარ დუმბაძის „კუკარაჩა“, „მიმძიმს ამაზე საუბარი“ (ენზე გიზატოვა) თუ ბოლო დროს განხორციელებული „ერთი ვინმე ყაფლანიშვილი“ (ვაჟა გიგაშვილი).
_JPG.jpg)
დრამატურგმა/მწერალმა ერეკლე დეისაძემ ტექსტი 2014 წელს დაწერა ბათუმის მონოპიესების ფესტივალისათვის, რომელიც პირველად რეჟისორმა მიხეილ ჩარკვიანმა დადგა (მსახიობი-თეონა ლეჟავა). ტექსტი მომდევნო ათი წელი ფაქტობრივად მივიწყებული იყო, თანაც მოგეხსენებათ ერეკლე დეისაძეს როგორც მწერალს დიდად არ სწყალობენ და არ ცნობენ, ამ ფაქტს ბევრი მიზეზი აქვს, ერთ-ერთი კი ზუსტად ის არის, რომ დეისაძე თავისი შემოქმედებით მუდმივად ყოველთვის მწარე სიმართლეს საუბრობს. არც უკვე ნახსენები ტექსტი არ არის გამონაკლისი, თანაც არ უნდა დაგვავიწყდეს, რომ აღნიშნული პიესა რეალურ ამბავზეა დაფუძნებული.
ერეკლე დეისაძის მონოპიესაში ნარატივი ქართველი, ტრადიციულ ოჯახში აღზრდილი ქალის გარშემო ვითარდება, რომლის მიზნები და ოცნებები ბანალური და სხვებისგან არაფრით გამორჩეულია. მისთვის მნიშვნელოვანი ოჯახური კერაა, „ქალურ ბედნიერებას“ ქმარ-შვილში, ოჯახზე მზრუნველობაში ხედავს. პერსონაჟის ოცნებებისა და დამახინჯებული ტრადიციების მსხვრევაზე მოგვიანებით გავაგრძელებ.
გულზე ხელი დაიდეთ და თქვენთვის თქვით: რამდენჯერ გაგივლიათ ფიქრში, რომ ერეკლე დეისაძე არასერიოზული მწერალია, რამდენს გიფიქრიათ, რომ ის საერთოდ არ არის მწერალი? დარწმუნებული ვარ, რომ ბევრი დღესაც არ აღიქვამთ მას (მისი სკანდალური იმიჯის გამო) და მის შემოქმედებას (მისი პროვოკაციულობის გამო) სერიოზულად. არადა, ახალგაზრდა მწერალი წერს სიმართლეს, პირდაპირ და შეულამაზებლად, მოგვითხრობს ამბებს, რომელიც შეთხზული კი არ არის, არამედ ზედმიწევნით რეალურია და ამას აკეთებს ოსტატურად, ორიგინალური ფორმითა და მხატვრული ხერხებით.
ახალციხის თოჯინების სახელმწიფო თეატრის განახლებული სივრცეები (მაყურებელთა ფოიე, დარბაზი) საპრემიერო წარმოდგენით, ერეკლე დეისაძის მონოპიესით „გემრიელად მიირთვით“ გაიხსნა, რომელიც რეჟისორმა ლექსო ჩემიამ დადგა. კამერული თეატრის რეაბილიტირებული სივრცე მაყურებლისთვის კომფორტულია, ორიგინალური ექსპოზიცია კი თვალისთვის მიმზიდველი, რომელიც სასიამოვნო განწყობას ქმნის სპექტაკლის წინ. სპექტაკლიც და სარეაბილიტაციო სამუშაოები საქართველოს კულტურის სამინისტროს მხარდაჭერით განხორციელდა.
ტალახიან, ქვა-ღორღიან ციცაბო აღმართზე, ხის კენწეროში, როგორც ზღაპრებში, მიუვალ ადგილას არის სახლი, სადაც ბოროტ დედაბერს (ქეთევან ცხაკაია) დატყვევებული ჰყავს ახალგაზრდა, ლინეინის სილამაზის დედოფალი - მორინი (ანი იმნაძე). პიესის ნარატივი საბავშვო ანიმაციის გმირის, პრინცესა რაპუნცელის ისტორიას მოგვაგონებს, რომელიც კოშკში გამოამწყვდიეს და გარე სამყაროს შიში ჩაუნერგეს, როგორც მორინს.
„ქარიშხალს“ მაყურებლის მეხსიერებაში კომპოზიტორ კონსტანტინე ეჯიბაშვილის მიერ სპეციალურად ამ სპექტაკლისთვის შექმნილი, ნამდვილად საინტერესო და ექსცენტრული მუსიკაც დატოვებს. მხატვრის (გიორგი უსტიაშვილი) ნამუშევარი ლოგიკურად მოდიოდა სპექტაკლის რეჟისორულ გადაწყვეტასთან შესაბამისობაში და ამავდროულად მის მიერვე შექმნილი ორიგინალური კოსტიუმები უფრო მეტის მთქმელი იყო, ვიდრე მსახიობის მიერ განხორციელებული როლი.
სიუჟეტი დაბადებისდღის გარშემო ვითარდება - დასაწყისში ჩანს ძველი ჩანაწერები, (შავ-თეთრი) კადრები, სადაც ქალაქის და თეატრის მნიშვნელობაზეა საუბარი. ერთი მხრივ გასაგებია, რომ დაბადების დღეზე პროექცია არ იქნებოდა ჩართული და რეჟისორმა ეს ხერხი დარბაზში მყოფი მაყურებლისკენ მიმართა (ისტორიის ხაზგასასმელად). მაგრამ, მეორე მხრივ, გაუგებარია, რა მიზანს ემსახურება აღნიშნული ჩანაწერის გაშვება, რომელიც სიტუაციურად და სიუჟეტურად კონტექსტიდან ამოვარდნილი, მოსაწყენი და არაფრის მომცემია.
აჩიკო შამახიას დეკორაცია „დაქცეული“ ბინის ასოციაციას იწვევს. სამზარეულო-სასადილოს გაჭვარტლული კედლები, სიძველისაგან მონჯღრეული მაგიდა, სკამები, სავარძელი, რადიო, ტელევიზორი, სამზარეულოს ნიჟარა და თაროები. ოთახს, სადაც ადამიანური დრამა გათამაშდება ზევიდან შავი ჭერი ადგას, რომელიც შეიძლება აღიქვა შავი ყორნის ფრთებად, ანდა, ღამურების საბუდებელ ადგილად. მოკლედ გარემო, რომელშიც მოვლენები ვითარდება მაყურებელზე დამთრგუნველ შთაბეჭდილებას ახდენს და ამძაფრებს ამბის დრამატულობას.
რეჟისორმა დავით მღებრიშვილმა რაინერ ვერნერ ფასბინდერის დრამაში სასპენსის ელემენტები „ჩააქსოვა“. დარბაზში შესვლისთანავე მაყურებელი ხედავს ნახევრადჩაბნელებულ სცენაზე ტახტზე წამოწოლილ პეტრას (ბუბა გოგორიშვილი), რომელიც დარბაზს ზურგს აქცევს. პარალელურად ყურში ჩაგესმის არაჯანსაღი სუნთქვა, გექმნება შთაბეჭდილება იმისა, რომ ადამიანი ხელოვნური სუნთქვის აპარატზეა მიერთებული, ან აირწინაღი უკეთია, შესაბამისად, მაყურებელს გაურკვევლობა, შფოთვით აღსავსე მოლოდინი და მოუსვენრობა ეუფლება.
ქართულ სცენაზე, ბოლო ათწლეულებში არაერთხელ გვინახავს მაყურებლის ამგვარი გადანაწილება, როცა დამსწრე პუბლიკა უშუალოდ სცენაზეა განთავსებული, რაც შეიძლება ახლო ლოკაციიდან ადევნებს თვალს წარმოდგენას. ამით ავტორები, თითქოს, ყბადაღებულ <მაყურებელთან სიახლოვეს> უსვამენ ხოლმე ხაზს. მაყურებელთან სიახლოვის „გაპრავება“ მაინც რომ მოხდეს, საჭიროა კონცეფციას ჰარმონიულად ერწყმოდეს კონფიგურაციული სტილი, რაც ქართულ რეალობაში აბსოლუტურად ვერ მიღწევად პრაქტიკად ჩამოყალიბდა.
.jpg)
მაშინ რა არის პოლიტიკაში მოღვაწეობის საკმაოდ დიდი გამოცდილების მქონე რეჟისორის - ალექსანდრე ქანთარიას მიზანი სპექტაკლის „1902 წელს ბათომში“ დადგმით? ერთ-ერთ სატელევიზიო ინტერვიუში რეჟისორმა განაცხადა: „დიქტატორი სამშობიაროში არ იბადება, დიქტატორს ქმნის გარემო“. ბათუმელთა სპექტაკლის ადრესატიც სწორედ საზოგადოებაა, რომელიც მუდმივად ფხიზლად უნდა იყოს და გარკვეული პასუხისმგებლობაც აიღოს საკუთარ თავზე.
„თეატრი სახელოსნო 42“-ში ლევან წულაძის ინტერპრეტაციით დადგმული „ფრეკენ ჟული“ ადამიანურ ღირებულებზე, ადამიანთა შორის ურთიერთობებზე გამახვილებული აქცენტებით, ქალის და კაცის, ქალის და ქალის, მშობლების და შვილების, ბავშვობაში მიღებული ტრავმების შედეგებით, ტრაგიკულობამდე აყვანილი დრამაა. რეჟისორმა პიესის ტექსტი თითქმის უცვლელად გადაიტანა სცენაზე, თუ არ ჩავთვლით რამდენიმე კუპიურას.
ჭიათურის აკაკი წერეთლის სახელობის დრამატულმა თეატრმა მორიგი პრემიერა შესთავაზა მაყურებელს. თეატრის სამხატვრო ხელმძღვანელმა დავით ნიკოლაძემ მორიგი დადგმისთვის გიორგი სიხარულიძე მიიწვია, რომელმაც ნინია სადღობელაშვილის ახალი ტექსტი „ქალაქის გული“ დადგა. ტექსტი, რომელიც საკუთრივ ჭიათურას და ჭიათურის დრამატულ თეატრს ეძღვნება (ქალაქი და თეატრი ერთ წელს დაარსდა) არ გახლავთ რეჟისორისა და დრამატურგისთვის პირველი შემოქმედებითი თანამშრომლობა. ყველაზე წარმატებულ კოლაბორაციად (არც თუ უსამართლოდ) „ბამბაზიის სამოთხე“ (მესხიშვილის თეატრი) და „ხალდე“ (დმანისის თეატრი) მიიჩნევა.
ქართულმა თეატრმა კარგად მოირგო მაკდონას დრამატურგია და ის მისი ორგანული ნაწილი გახდა. ქალაქის თეატრის „ლინეინის სილამაზის დედოფალი“ არ არის ამ პიესის პირველი სცენური ინტერპრეტაცია ქართულ თეატრში (მანამდე იყო დავით ბახტაძის დადგმა მესხიშვილის თეატრში) და არც უკანასკნელი (მალხაზ ასლამაზიშვილი ბათუმის თეატრის დასთან მუშაობს).
რუსთავის თეატრის ამჟამინდელ რეპერტუარში (რომელიც საკმაოდ ჭრელია და მრავალფეროვანი, სხვადასხვა ასაკის და ინტერესების მაყურებელზეა მორგებული) არსებულ სპექტაკლებში ხშირად ვხვდებით ახალგაზრდა მსახიობებს, ახალ კურსდამთავრებულებს და სტუდენტებსაც კი, ისე როგორც სხვადასხვა თაობის მსახიობებს (უხუცესებს, უფროს და შუახნის). სწორედ ერთ-ერთი ასეთი სპექტაკლია გიორგი ქანთარიას „კუნძულის ხეიბარი“, რომელიც მარტინ მაკდონას პიესის „ხეიბარი ინიშმაანის კუნძულიდან“ მიხედვით დადგა.
ვცდილობ თავი ავარიდო ხოლმე სტუდენტურ სპექტაკლებზე წერას, რადგან საწყის ეტაპზე მხარდაჭერა უფრო სჭირდებათ ვიდრე კრიტიკა. მათ (მსახიობების) შესრულებაზე გავლენას ახდენს სხვადასხვა ფაქტორი, რაც გასათვალისწინებელი და მოსაფრთხილებელია. სტუდენტი რეჟისორის გიორგი კაშიას მიმართ ინტერესი „ირინეს ბედნიერების“ დადგმის შემდეგ გამძაფრდა, მით უფრო, რომ „წინანდლის პრემიის“ ძირითად სამეულში სწორედ ამ სპექტაკლით (რუსთავის თეატრი) აღმოჩნდა. როგორც აღვნიშნე, რადგან პროფესიაში დამწყებ შემოქმედთა გუნდზე უნდა ვისაუბრო, უფრო დელიკატური ვიქნები.
რეჟისორმა, ნიკა ჩიკვაიძემ, ეგზისტენციალური ლიტერატურის და აბსურდის თეატრის ელემენტები ერთ კოლბაში მოათავსა და კარგად შეანჯღრია...რას ვგულისხმობ? იმ ხერხებს რითიც ცდილობს აჩვენოს რიტუალური თეატრი თავისი შამანით და მსხვერპლებით. თეიმურაზი (გენა შონია) და მარგო (ანი ანდღულაძე) მზად არიან ჯაყოს (გიორგი სურმავა) ხიზნობისთვის, მათ კარგად იციან რაც ელით, მაგრამ თანხმდებიან თამაშის წესებს.
ნიკა ჩიკვაიძის „ჯაყოს ხიზნები“, ცალსახა მცდელობაა მიხეილ ჯავახიშვილის ცნობილი რომანის სცენური ინტერპრეტაციის ტრადიციებისგან გაქცევის. რეჟისორი მისი თაობის კოლეგებისგან სწორედ იმითაც გამოირჩევა, რომ ის კლასიკურ ნაწარმოებს ორიგინალურად, განსხვავებული ხედვით, ნაწარმოებში დასმული პრობლემის თანამედროვე ეპოქასთან მაქსიმალური ასიმილირებით არგებს თანამედროვეობას და სცენას.
„ჯაყოს ხიზნები“ მიხეილ ჯავახიშვილის, ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი ნაწარმოებია. მწერალი, ქვეყანაში შექმნილ უმძიმეს კრიზისსა და 20 საუკუნის საზოგადოებრივ-კულტურულ (მენტალურ) მდგომარეობას რომანში საინტერესოდ აღწერს. „ჯაყოს ხიზნები“ არა ერთ გზის გამხდარა ქართველი რეჟისორების ინტერესის, კვლევის, დაფიქრებისა და ინტერპრეტირების საგანი. სწორედ თუ გინდა გაეცნო ქართველს, რომელსაც ამ ქვეყნად არაფერთან ერთად ყველაფერი გააჩნია მიხეილ ჯავახიშვილის ამ რომანს უნდა მოჰკიდო ხელი და მასთან ერთად შეძლებ იმოგზაურო არა მხოლოდ წარსულში, არამედ აწმყოში (სამწუხაროდ!).
ყოველთვის დიდია მოლოდინი ფინალური აკორდის, რომელიც შეჯამებას და კულმინაციურ გადაწყვეტას ემსახურება. იმასაც ვიტყვი, რომ ამ ტრილოგიაში „მამამ“ ჩემზე განსაკუთრებით ძლიერი შთაბეჭდილება მოახდინა. გამორჩეულად ნააზრევი და საინტერესო სპექტაკლი იყო. არც „ვაჟიშვილი“ განიცდიდა მძიმე ემოციების/მღელვარების დეფიციტს. მესამე ნაწილში კი თითქოს ამ ყველაფრისგან დაიცალა რეჟისორი და წარმოდგენა გააკეთა მარტო იმიტომ, რომ უნდა გაეკეთებინა.
მოცემულ შემთხვევაში საუბარი გვაქვს გასულ წელს, ისტორიული ქარვასლის შენობაში „ათონელის თეატრის“ ეგიდით წარმოდგენილ სპექტაკლზე - „იულიუს კეისარი“ (უილიამ შექსპირი) დადგმული რეჟისორ გეგა გაგნიძის მიერ, როგორც მედია და სოციალური სივრცით ირკვევა კვლევითი ნამუშევარია - ახალი (არა თეატრალური) სივრცის გამოყენების პერსპექტივით, სადაც მსახიობისა და რეჟისორის ინტერვენცია თავად წარმოშობს კვლევის (?) საჭიროებას.
დარბაზში შესვლისთანავე, ვხედავთ სცენის წინ მდგარ ნახევრად დახრილ, დიდი ზომის ყვითელ ფიცარნაგს (რომელიც არ ახალია როგორც მსოფლიო, ისე ქართული თეატრისთვის) და მასზე მჯდომ მსახიობ მარინა ჯოხაძეს, რომელიც შემდეგ ფრაზას იმეორებს: ‘’Get Out Of Here’’ - რაც ე.წ. მოწოდებად შეიძლება ჩაითვალოს - სანამ ჯერ კიდევ შეგიძლია, თავს უშველე.
მარჯანიშვილის თეატრის სხვენში 2023 წლის მიწურულის საპრემიერო ჩვენებად წარმოდგენილი „ფიროსმანი", მიმდინარე თეატრალური სეზონის ერთ-ერთი ფავორიტი სპექტაკლია. იგი ნიკა ლუარსაბიშვილისა და მისი თანამოაზრეების მიერ 2019 წელს დაარსებული "მოხეტიალე მთვარის თეატრის" მეოთხე ნამუშევარია. მასში თამაშდება უსამართლო წუთისოფლის გაშმაგებულ რიტმში ჩაკარგული თავმდაბალი ინტელიგენტის ცხოვრებისა და შემოქმედებითი მოღვაწეობის დრამატული ისტორია.
ქორეოგრაფიული ფენტეზი ოქროს საწმისის მითზე - ასე განსაზღვრეს თავად ავტორებმა თათა თავდიშვილმა და ტატო გელიაშვილმა თავიანთი ახალი სპექტაკლის „AIA“ (აია-კოლხეთის ადრინდელი, უძველესი სახელი) ჟანრი, რომელიც დიმიტრი ალექსიძის სახელობის სასწავლო თეატრის სცენაზე დაიდგა საქართველოს შოთა რუსთველის თეატრისა და კინოს სახელმწიფო უნივერსიტეტში ამავე უნივერსიტეტის სტუდენტებისა და კურსდამთავრებულთა მონაწილეობით.
რთულია შექმნა სცენაზე ის მუხტი, ემოცია, დუენდე რაზეც წერდა ლორკა. ამ ყველაფერს დიდი შრომა და გამოცდილება ჭირდება. ბევრი დეტალია სპექტაკლში, რომელიც გამოვტოვე, რადგან დაუსრულებელ აბსურდულ ძიებამდე მიგვიყვანდა. კარჩაკეტილობა, ძალაუფლება, იერარქია, არშემდგარი სურვილები და ფანტაზიები - არცერთი ხაზი არ ვითარდება სპექტაკლში. ჩვენ ვხედავთ გაბოროტებულ, ჰომოსექსუალ, აგრესიულ ქალებს, რომლებსაც რა სურთ თავადაც არ იციან.
მიმდინარე სეზონში ქართველმა მაყურებელმა მიხეილ ჯავახიშვილის „ჯაყოს ხიზნების“ კიდევ ერთი ახალი, უდავოდ საინტერესო ინტერპრეტაცია იხილა. სპექტაკლი ამჯერად ფოთის თეატრის მინიატურულ სცენაზე დადგა ახალგაზრდა რეჟისორმა ნიკა ჩიკვაიძემ. ერთმოქმედებიანი წარმოდგენა ძალზე ლაკონურია და თითქმის ერთი ამოსუნთქვით ვეცნობით XXI სააუკუნის თვალთახედვიდან წარმოდგენილ ეროვნულ ტრაგედიას.
ფოთის თეატრში გასული შემოდგომის სეზონზე პოლიკარპე კაკაბაძის „ყვარყვარე თუთაბერის“ (რეჟისორი-საბა ასლამაზიშვილი), ზამთრის სეზონზე კი მიხეილ ჯავახიშვილის „ჯაყოს ხიზნების“ (რეჟისორი ნიკა ჩიკვაიძე) პრემიერა გაიმართა. როგორც ჩანს ფოთის თეატრმა ინტერესი ეროვნულ კლასიკოს მწერლებზე შეაჩერა და მათ პოპულარიზაციას მიჰყო ხელი.
რამდენად ჰიპერენერგეტიკული მუხტის მქონე და მიმზიდველია დიმიტრი ალექსიძის სასწავლო თეატრის სცენაზე წარმოდგენილი დამოუკიდებელი პროექტი - ქორეოგრაფიული ფენტეზი „AIA” ოქროს საწმისის მითზე დაფუძნებული, ეს ცალკე სადისკუსიო თემაა, მაგრამ ცალსახად აღსანიშნავია ის ფაქტი, რომ დამდგმელი რეჟისორების, ტატო გელიაშვილისა და თათა თავდიშვილის (რომლებიც ქორეოგრაფის, სცენოგრაფისა და კოსტიუმების მხატვრის ფუნქციასაც ითავსებენ) ნამუშევარი მაღალი დისციპლინური მიდგომით გამოირჩევა, რაც ქორეოგრაფიას ზუსტად ემჩნევა. (იგივე დასტურდება თავდიშვილის კიდევ ერთ ნამუშევარში სტუდენტებთან - სპექტაკლში „ლისისტრატა“).
რეჟისორი ნიკა ლუარსაბიშვილი „კრეპის უკანასკნელი ფირის“ შემდეგ მარჯანიშვილის სხვენში, კვლავ თოჯინურ სპექტაკლს გვთავაზობს, თუმცა სულ სხვა ხელოვანზე და სულ სხვა ინტერპრეტაციით. მისი ინტერესი ნიკო ფიროსმანის ცხოვრებასა და შემოქმედებაზე ჩერდება. რეჟისორი დაახლოებით ორი წლის მანძილზე მხატვრის ცხოვრების მნიშვნელოვან/უცნობ დეტალებს/ფაქტებს აგროვებს, აერთიანებს და პიესის სახეს აძლევს რაც, წარმოდგენის ხარისხს და წარმატებას ერთგვარად განსაზღვრავს. სპექტაკლში რეჟისორმა შექმნა გარემო, - ფიროსმანის წარმოსახული სახე გააცოცხლა და ინტერპრეტირებული/რეალობასთან ახლოს მდგომი მისი ცხოვრება გვაჩვენა.
რეჟისორი ნიკა ლუარსაბიშვილი ორი წლის განმავლობაში ეცნობა თითქმის ყველა პუბლიკაციას ქართულ და უცხოურ ენაზე; გიორგი ლეონიძის, ძმები ზდანევიჩების, ლადო გუდიაშვილის დღიურებიდან შეგროვებულ მასალებს; აპიესებს და რეალობასთან მიახლოებულად გვთავაზობს ბურუსით მოცულ ფიროსმანის ცხოვრებას, რომელიც ჩვენში გარომანტიზებული და ლეგენდასავით შემორჩენილია.
და ეიფორიის ხანაში (მუხრან მაჭავარიანის 1832 წლის ციკლი რომ უმაღლეს პოეზიად გვესახებოდა) გამოქვეყნდა ქეთი ნიჟარაძის სრულიად არასტანდარტული და არატრადიციული პროზა, რომელიც არამც და არამც არ იწვევდა ესთეტიკურ ტკბობას ან ეროვნული თავისთავადობის შეგრძნებით გამოწვეულ აღფრთოვანებას. სულაც პირიქით - იგი იწვევდა გულისტკივილს, რადგან მარტოსული ქალის ტრაგიკულ და ნევროტულ სულიერ სამყაროში გვახედებდა;
ლევან წულაძის „დირიჟორის“ მოქმედება სახელოსნო 42-ის უზარმაზარი დარბაზის თავისთავადი კონსტრუქციის სცენაზე, უცვლელ სივრცესა და დეკორაციაში იშლება და რამდენიმე „ნოველა“-ეპიზოდისგან (პირველი მოქმედება - 6, მეორე - 5 - სურათისგან) შედგება. ახალდასრულებული ომისშემდგომი გერმანიის, ბერლინის ამერიკული ზონის რომელიღაც ქუჩის ნანგრევების (ანტიკურ სვეტებიანი კედელი და კლასიცისტური ფასადები) ინსტალირებულ ფონზე. მწუხარე და თოვლიანი უცვლელი ხედი უხილავ/წარმოსახვით სცენურ კედელს მიღმა. შემოდგომაზე გამხმარი და აქამდე შემორჩენილი ბალახის კორტოხით. ჯერ ისევ დროდადრო თოვს და შემდეგ, ადრიანი გაზაფხულია.
„დირიჟორი“ - ასე უწოდა რეჟისორმა ლევან წულაძემ თეატრ სახელოსნო 42-ში რონალდ ჰარვუდის პიესის მიხედვით შექმნილ სპექტაკლს, რომელიც ახალ სათეატრო სივრცეში რეჟისორის რიგით მესამე წარმოდგენაა. რონალდ ჰარვუდი ცნობილი დრამატურგი და სცენარისტია, მისი ნაწარმოებების მიხედვით არა ერთი სპექტაკლი თუ ფილმია შექმნილი.
ახალგაზრდა რეჟისორმა გიორგი კაშიამ ქართული დრამატურგიის თითზე ჩამოსათვლელ შედევრთაგან ერთ-ერთი, დავით კლდიაშვილის - სურათი სოფლის ცხოვრებიდან - „ირინეს ბედნიერება“ დამოუკიდებლად, ფაქტობრივად ენთუზიაზმით (სასწავლო პროცესს მიღმა, მოხალისეობრივად), თანამოაზრეებთან ერთად დადგა. თანამოაზრეობა, თეატრისადმი გულწრფელი სიყვარული, პროფესიული გამოუცდელობა და მყიფე ენთუზიაზმი დამდგმელ ჯგუფს ნამდვილად ეტყობა.
კოკა-კოლას ქარხნის ეზოში რკინის კიბის ავლის შემდეგ, ცივი ბეტონის იატაკის დისტანციას ხანგრძლივი სიარულით და ხმაურიანი ნაბიჯებით რომ დაფარავთ, თანამედროვე დარბაზი დაგხვდებათ- 264 მაყურებელზე გათვლილი. ცხადია დიდი თეატრების დარბაზებისგან განსხვავებით ოქროთი მოვარაყებული ჩუქურთმების გარეშე. ძველი, გენიალური და მარადიული კი შექსპირის ტექსტი - „ოტელო“.
დროა თეატრებმა სოფლებში იარონ. სოფლებმა აღარ იციან თეატრი და თეატრმა არ იცის სოფელი. თეატრების „სწრაფვამ“ „ევროპისკენ“ გარკვეული გაუცხოება გამოიწვია. „მაღალი სტილი“ ძალიან დაშორდა სოფელს. „რთული“ დრამატურგია აღარ არის სოფლისთვის. მსახიობს არ წყურია სოფელში თამაში, ეჩოთირება, არ გრძნობს გამოწვევად, არც ვალდებულებად არ მიაჩნია. ხელოვნების ცნობიერება კრიზისშია.
ქართულ თეატრში შექსპირის დრამატურგიის ინტერპრეტაციათა რიცხვი გეომეტრიული პროგრესიით იზრდება. ერთი თვეც არ გასულა ახალი თეატრალური სეზონის დაწყებიდან, და უკვე სამმა თეატრმა შექსპირის სხვადასხვა პიესის ინტერპრეტაცია შემოგვთავაზა - ფოთის თეატრში საბა ასლამაზიშვილმა „ქარიშხალი“, ახალგახსნილ სახელოსნო 42-ში ლევან წულაძემ „ოტელო“, ხოლო ახალ თეატრში დავით დოიაშვილმა „მეფე ლირი“.
ამბავი დედისა და ქალიშვილის ცხოვრებაზეა. მოქმედება თელმას (დედა) სახლში ვითარდება. სპექტაკლი იწყება გაუგონარი, თავზარდამცემი ამბით - ჯესი (ქალიშვილი) მშვიდად, აუღელვებლად უტყდება დედას, რომ ღამე თავის მოკვლას აპირებს. ეს არის კვანძის შეკვრაც, გახსნაც და თითქმის კულმინაციაც. იწყება ფსიქოლოგიური დრამა. შოკისმომგვრელი ინფორმაცია ქმნის დაძაბულ, ემოციურად დატვირთულ ატმოსფეროს.
ფოთის თეატრში ახალი სეზონი ორი პრემიერით პოლიკარპე კაკაბაძის „ყვარყვარე“ და უილიამ შექსპირის „ქარიშხლით“ გაიხსნა, რომლის რეჟისორი თეატრის ახალი სამხატვრო ხელმძღვანელი საბა ასლამაზიშვილი გახლავთ. ეს უკანასკნელი პიესა ინგლისელი დრამატურის გვიანდელი რენესანსის ეპოქის კრიზისს ასახავს მიიჩნევა და არც თუ ისე პოპულარობით სარგებლობს, როგორც მისი სხვა ნაწარმოებები. ხოლო, „ყვარყვარე თუთაბერი“ - სატირა, რომელიც ადამიანის დამპყრობლურ/მედროვეობის ბუნებას ასახავს.
საქართველოში შექსპირის დადგმას დიდი ტრადიცია აქვს. ბოლო პერიოდში, შექსპირის რამდენიმე საინტერესო ინტერპრეტაცია ვიხილეთ თბილისისა თუ რეგიონის თეატრებში: ავთო ვარსიმაშვილის „ოტელო“ თავისუფალ თეატრში, საბა ასლამაზიშვილის „ქარიშხალი“ ფოთის თეატრში, დავით დოიაშვილის „მეფე ლირი“ ახალ თეატრში. ჩვენს ქვეყანასა და საზოგადოებაში არსებული პრობლემების წარმოსაჩენად ხელოვანები მუდამ თანამედროვე შექსპირის დრამატურგიას მიმართავენ.
ფარაჯანოვი პირველად დაიდგა...
ფარაჯანოვს სძულდა თეატრი, ხელოვნების დარგად არ თვლიდა...
ახმეტელის თეატრი სწორ ტოპოსშია. ის უზუსტეს წერტილოვან დარტყმებს - ძალიან დადებით დარტყმებს - ახორციელებს ჩვენს კულტურულ ყოველდღიურობაზე. მარტო ის რად ღირს, სოფლებში რომ დადის და „ჰელადოსს“ უჩვენებს ყველასგან დავიწყებულ ჭეშმარიტებებს - სოფელში მცხოვრებ ბავშვებს (და არა მხოლოდ მათ); ახლა კი ფარაჯანოვი - ეს უკვე ქალაქის გახსენებაა, ქალაქის ნამდვილი გახსენება (და გარკვეულწილად დეკონსტრუქციაც).
2023-2024 წლების სეზონი ფოთის ვალერიან გუნიას სახელობის სახელმწიფო დრამატულ თეატრში, 16-17 სექტემბერს, ორი პრემიერით გაიხსნა. წარმოადგინეს უილიამ შექსპირის „ქარიშხალი“ და პოლიკარპე კაკაბაძის „ყვარყვარე“. ეს ამბავიც „ჩვეულებრივი“ იქნებოდა, ორივე სპექტაკლი ერთ რეჟისორს - საბა ასლამაზიშვილს - ერთდროულად, პარალელურად რომ არ დაედგა და საპრემიერო ჩვენებებიც დღემიყოლებით არ გამართულიყო.
პანდემიის დასრულების შემდეგ ვასო აბაშიძის მუსიკისა და დრამის სახელმწიფო თეატრი ახალ მისამართზე გადავიდა - ყოფილი რკინიგზელების სახლი. გზაში სახელიც შეიცვალა - მუსიკა და დრამა ჩანაცვლდა სიტყვათა შეთანხმებით - ახალი თეატრი. შესაბამისად, ეს სიტყვათა შეთანხმება თავისთავად ბადებს რამდენიმე კითხვას: რას გულისხმობს ახალი თეატრი?
ზუგდიდის ტრადიციული თეატრის შენობა რემონტდება, თეატრის თანამშრომლები ადგილობრივი კულტურის ცენტრს არიან შეფარებულნი და უნდა ვთქვა, რომ მსახიობებს და თეატრის თანამშრომლებს სრულიად გაუსაძლის პირობებში უხდებათ მუშაობა. არ ვიცი სად ატარებენ რეპეტიციებს, მაგრამ სპექტაკლის სანახავად სულისშემხუთველ დარბაზში შევედით, სადაც სიცხისაგან გათანგულ მაყურებელს გული რომ არ წასვლოდა, პარტერში, ადგილ-ადგილ ვენტილატორები ჩამოერიგებინათ.
ჭიათურის აკაკი წერეთლის სახელობის თეატრმა 2023 წლის 18 ივლისს მარჯანიშვილის თეატრის სცენაზე წარმოადგინა სპექტაკლი სახელწოდებით „ფიროსმანი“. დამდგმელმა რეჟისორმა დავით ჩხარტიშვილმა ვადიმ კოროსტილოვის ცნობილი პიესის საკუთარი ვერსია შესთავაზა მაყურებელს. სცენოგრაფია ნინო კიტიას ეკუთვნის, რომლის ნამუშევარს კიდევ ერთხელ შევხვდი წელს, ამჯერად უკვე ზუგდიდის თეატრში და ეტყობა, მხატვარი საკმაოდ ნაყოფიერად მუშაობს თეატრში.
ჭიათურის აკაკი წერეთლის სახელობის თეატრმა 2023 წლის 18 ივლისს მარჯანიშვილის თეატრის სცენაზე წარმოადგინა სპექტაკლი სახელწოდებით „ფიროსმანი“. დამდგმელმა რეჟისორმა დავით ჩხარტიშვილმა ვადიმ კოროსტილოვის ცნობილი პიესის საკუთარი ვერსია შესთავაზა მაყურებელს. სცენოგრაფია ნინო კიტიას ეკუთვნის, რომლის ნამუშევარს კიდევ ერთხელ შევხვდი წელს, ამჯერად უკვე ზუგდიდის თეატრში და ეტყობა, მხატვარი საკმაოდ ნაყოფიერად მუშაობს თეატრში.
მიხეილ ჩარკვიანი არა მარტო სპექტაკლის რეჟისორი, არამედ სცენოგრაფი და ინსცენირების ავტორიცაა. საერთოდ, რეჟისორის შემოქმედებას რომ დავუკვირდეთ (განსაკუთრებით კი, ბოლო პერიოდის), შევამჩნევთ, რომ იგი შთაგონებულია გერმანული თეატრის სხვადასხვა სტილითა და მიმართულებით, ბრეხტის, პისკატორისა და სხვა ხელოვანთა შემოქმედებით, რაც თუნდაც იმაში გამოიხატება, რომ იგი „ღია სივრცის“, დეცენტრალიზებული თეატრის ერთ-ერთი დამაარსებელია, ასევე, 2022 წელს დადგა დოკუმენტური სპექტაკლი „გამოსვლა“.
ამბობენ საქართველოს ისტორია მეფეების ისტორიააო. სრულად ვერ ვეთანხმები ამ აზრს. ისტორიას მათთან ერთად ქმნიდნენ უბრალო ადამიანები, ჩვეულებრივი მოკვდავნიც: მაია წყნეთელი და თინა წავკისელი, ცოტნე დადიანი და არსენა მარაბდელი, მარო მაყაშვილი და ვარინკა წერეთელი. მათი ლეგენდად ქცეული ცხოვრება წერილებში, მოთხრობებში და სასცენო ნაწარმოებსა და კინოფილმებშია ასახული.
მძიმე ატმოსფეროა გაცრეცილი ავეჯით გავსებულ გრძელ ოთახში (მხატვარი: ნათია ბერაძე). ის ასახავს აქ მცხოვრები ძმების ემოციურ მდგომარეობას - მარტოსულობას. თარო წარმოადგენს ინტელექტუალური ჩართულობის მცდელობას, რომელიც მაშინვე ქარწყლდება, როგორც კი ერთ-ერთი ძმა ფეხებით შესდგება ძირს დაყრილ რამდენიმე წიგნს. კედელზე დაკიდებულ სხვადასხვა ფოტოზე ბუნდოვნად ჩანს შორეულ წარსულში დარჩენილი ერთ დროს აქტიური ცხოვრება. ნახატებს შორის გამორჩეულად თვალსაჩინოა ძაღლის პორტრეტი.
უხერხემლო - სიყვარულია, მშობლის სიყვარული! სიყვარული ვერასოდეს დადგება თავის თავის დასაცავად. ის ყოველთვის სხვის მხარეზე დგას, თუ მართლა სიყვარულია. ის მიმტევებელია, თუ მართლა სიყვარულია, ის მონანიეა, მას სჩვევია უპირობო თანაგრძნობა, უპირობო პატიება. რადგან ეს სიყვარული შვილისადმია მიმართული. სიტყვაში „დედაშვილობა“ და „მამაშვილობა“ არასოდეს დავსვამ ტირეს. ვერავინ იტყვის ამ სიტყვაში რომელია უფრო დიდი და მთავარი, მშობელი თუ შვილი? უხერხემლოც სწორედ ეს დაუნაწევრებელი დედაშვილური და მამაშვილური სიყვარულია.
სპექტაკლი იზოლაციის ესთეტიკით იწყება, კონზუმერიზმის ხიბლს პრეზენტირებს, უპირველეს ყოვლისა, მის კერპში - ბავშვში რომ იდგამს ფესვებს და მასვე რომ აქცევს მის უპირველეს მსხვერპლად, შესაწირ ზვარაკად; შემდგომ ვხედავთ რეპრესიულ ფანტასმაგორიას და-ძმას შორის, რომლებიც რეპრესირებული და კომპენსირებული ერთდროულად არიან თავიანთი ფანტასმაგორიით.
იწყება. საინტერესო სივრცეა, ღვინის სარდაფს ჰგავს. სცენა და დარბაზი სუსტად არის გამიჯნული ერთმანეთისგან. საკმაოდ ინტიმური გარემოა. ადგილები დანომრილი არაა. ეს უკვე შფოთის საფუძველია. ანუ ისევ უნდა იჩქარო, რათა დაჯდე იქ, სადაც არ იცი… არ მიყვარს გაურკვევლობა. რიტმიდან მაგდებს და მაფორიაქებს. თეატრში განსატვირთად მივდივარ, სკამებზე საჭიდაოთ კი არა?!
ამბავი, რომელზეც სპექტაკლის სათქმელი, პრობლემატიკა და სიუჟეტი (თუ საერთოდ, ასეთ შემთხვევაში, შეიძლება, სიტყვა სიუჟეტი გამოვიყენო) იგება, ყარაბაღიდან დევნილ სომეხ სიმონიანების ოჯახსა და მის გარშემო ვითარდება. ოჯახის შემადგენლობა ასეთია - ცოლ-ქმარი - მილა - ბუბა გოგორიშვილი (მან, როგორც ათასობით ქალმა, ყველაფერი სხვას შესწირა, უარი თქვა საკუთარ თავზე, სურვილებზე, გეგმებზე, ბოლომდე იბრძოლა და საბოლოოდ მარტო დარჩა) და გენა (მან, როგორც ბევრმა კაცმა - სომეხმა, ქართველმა თუ აზერბაიჯანელმა - ვერც ადგილი დაიმკვიდრა ახალ ცხოვრებაში,
ყოველთვის, როდესაც ანტონ ჩეხოვის პიესების დადგმებს (ნებისმიერს და სადაც) აანალიზებენ, პირველ რიგში, აზუსტებენ, შენარჩუნებულია თუ არა სპექტაკლში ავტორის (ჩეხოვის) „სული“ და მისეული ატმოსფერო (რატომღაც განსაკუთრებით, სწორედ ჩეხოვთან დაკავშირებით). ამის თაობაზე, ყველას მაინც ალბათ საკუთარი მყარი (იქნებ, არამყარიც) ვერსია აქვს (როგორც რეჟისორს, ისე, კრიტიკოსს), მაგრამ, ვინმემ დანამდვილებით იცის, რომელია „ეს“ სული და „მისი“ ატმოსფერო?! მე, პირადად, არა.
ნინო მაღლაკელიძემ ქუთაისის თოჯინების თეატრში, ცნობილი ჰანს კრისტიან ანდერსენის მოთხრობის „მახინჯი იხვის ჭუკის“ ინტერპრეტაცია შემოგვთავაზა. დამდგმელი რეჟისორი და ინსცენირების ავტორიც თავად ნინო გახლავთ. ტექსტი დაამონტაჟა/შეკვეცა და მთავარი ამბის ხაზი განავითარა. აქვე აღვნიშნავ, რომ სპექტაკლმა ყაზახეთის თოჯინების თეატრების მეექვსე საერთაშორისო ფესტივალზე „გრან-პრი“ აიღო.
ალბათ, ალექს ჩიღვინაძის პიესა - „უხერხემლო“ ერთხელ უნდა დადგმულიყო და ისიც ზუგდიდის თეატრში (რეჟისორი: დავით თურქიაშვილი). თუ რეჟისორს რამე ახალი ხედვა არ აქვს, მაშინ რატომ უჩნდება სურვილი უკვე არაერთხელ დადგმული სპექტაკლის ხელახლა დადგმის?.. არ ვიცი, ამაზე არ მაქვს პასუხი. შეიძლება არსებობდეს სხვა მოტივი ან იმის განცდა, რომ თავისი ვერსია უკეთესი იქნება...
ოჯახური ურთიერთობების განხილვა, დილის ხუთ საათზე, მზესუმზირის გარჩევა/თანხლებით იწყება - ჭექა-ქუხილის ხმა კონფლიქტის გარდაუვალობას მოგვასწავებს, რის შემდეგაც ვხედავთ როგორ გადაიქცევა სამზარეულო ერთგვარ შეჯიბრის ადგილად. სიტყვიერი და ფიზიკური დაპირისპირების ზღვარი იშლება და ვხედავთ წყვილის გასვლას რეალობიდან - გაქცევას მათ გამოგონილ სამყაროში.
„ფიწალი დისნეისკენ“ ყურადღების წინასწარი მიპყრობისა და მიზიდულობის ძალა ისიც იყო, რომ სპექტაკლი უჩვეულო პირობებში შეიქმნა, რომ დადგმაზე რეჟისორმა კი არ იმუშავა (როგორც წესი და რიგია), არამედ მსახიობებმა - სოფიო ზერაგიამ, ნიკუშა ბაქრაძემ, სანდრო სამხარაძემ და ლაშა მებუკემ - რომლებიც თვითონვე მონაწილეობენ სპექტაკლში; მათთან ერთად - სცენოგრაფმა თამრი ოხიკიანმა, მუსიკოსებმა - გიორგი გიგაშვილმა და ნიკალა ზუბიაშვილმა და მთარგმნელმა გურამი ღონღაძემ. ამ გუნდს არ დასჭირდა არც „ხელმძღვანელი“ და არც „მაკონტროლებელი“. თამამი გადაწყვეტილება იყო და ასევე თამამად შემიძლია ვთქვა, რომ უჩვეულო ექსპერიმენტი შედეგიანად დასრულდა. როგორც ყოველთვის ჯილდოვდება ხოლმე გამბედაობა. ვიტყოდი, ზეშედეგიანად.
აღნიშნული პლატფორმა უმთავრესად რელევანტურია საშემსრულებლო ხელოვნების მიმართულების სტუდენტთა პროფესიული უნარ-ჩვევების გაღრმავების მიზნით, ასევე, სამომავლო საერთაშორისო კოლაბორაციული კავშირების ხელშეწყობისა და ზოგადად, დარგის ინტერნაციონალურ რანგში, სტუდენტური პლატფორმების ურთიერთკავშირების დამყარების თვალსაზრისით.
_JPG.jpg)
რეჟისორმა გიორგი სიხარულიძემ ვანის კარლო საკანდელიძის სახელობის სახალხო თეატრი და დმანისის ზინაიდა კვერენჩხილაძის სახელობის სახელმწიფო დრამატული თეატრის კოპროდუქციის ფარგლებში დადგა გურამ ბათიაშვილის საკმაოდ გავრცელებული პიესა „ვალი“ (პირველად პიესა „ვალი“ დაიდგა 1979 წელს ქუთაისის ლადო მესხიშვილის სახელობის პროფესიულ სახელმწიფო დრამატულ თეატრში).
_JPG.jpg)
სპექტაკლში არ ჟღერდება სახელები, არამედ მათი მიმართვით ფორმა ნომრებია. მაგალითად მესამე მსაჯული საკუთარ, პირად ტრაგედიას ატარებს და საკუთარ ვაჟთანაა გაუცხოებული, შესაბამისად ყოველივეს პირად მაგალითზე დაყრდნობით აფასებს. ნომერ მეხუთე კომპლექსებისაგან გათავისუფლებას, საკუთარი წარსულისგან დისტანცირებასა და აწმყოში თავის დამკვიდრებას ცდილობს: „მეც ზუსტად ასეთ სოციუმში გავიზარდე და მერე რა?“
ბოლო წლების ქართულ თეატრს აბსურდის დრამატურგიამ ტალღამ „გადაუარა“, სემუელ ბეკეტის „თამაშის დასასრული“, „გოდოს მოლოდინში“, ედუარდ ოლბის „შემთხვევა ზოოპარკში“, ალბერ კამიუს „გაუგებრობა“, ეჟენ იონესკოს „ქაჩალი მომღერალი ქალი და „მარტორქა“ - რთულია ამაში რაიმე ტენდენცია აღმოაჩინო, რადგან სხვადასხვა თეატრებში, სხვადასხვა დროს და სხვადასხვა რეჟისორებმა თავის საკუთარი სათქმელი
თანამედროვე რუსი დრამატურგის ივან ვარიპაევის შემოქმედება თავის ქვეყანასა თუ ევროპაში მეტ-ნაკლებად ცნობილია, მაგრამ საქართველოში პირველად ახალგაზრდა რეჟისორმა გეგა გაგნიძემ ათონელის თეატრიდან გააცნო ქართველ მაყურებელს. თეატრთან დამეგობრებული მაყურებელი უკვე კარგად იცნობს გეგა გაგნიძის შემოქმედებას და მეტიც, მისი ხელწერის ამოცნობაც შესაძლებელია. ამდენად, ფაქტი, რომ მისმა ნამუშევარმა მაყურებლის მოწონება დაიმსახურა აბსოლუტურად მოსალოდნელი იყო.
გორის გიორგი ერისთავის თეატრის რეპერტუარს ახალი კომედია შეემატა - შოთა რუსთაველის თეატრისა და კინოს სარეჟისორო ფაკულტეტის მესამე კურსის (ჯგუფის ხელმძღვანელია გია კიტია) სტუდენტმა გიორგი თენაძემ რამდენიმე ვოდევილი გააერთიანა და სახელით „მზე კიდევ ამოვა“ მაყურებელთა წინაშე წარადგინა. პროექტი საქართველოს კულტურის, სპორტისა და ახალგაზრდობის სამინისტროს კონკურსის - „სტუდენტი რეჟისორების სპექტაკლების დადგმის ხელშეწყობის" პროგრამის ფარგლებში განხორციელდა.
საინტერესოა, რითია აღნიშნული პიესა დღემდე მნიშვნელოვანი რეჟისორებისთვის?! მე-20 საუკუნის კლასიკოსი მწერლის ტრაგედიაში დასმული საკითხი - სექსუალური თუ ფსიქოლოგიური ძალადობა და გულგრილი საზოგადოების წინაშე მარტო დარჩენილი, უფლებაშელახული ქალის თემა მუდამ აქტუალურია. შესაბამისად, სულაც არაა გასაკვირი, რომ დღეს, ქართული თეატრის სცენაზე, ხშირად თამაშდება დავით კლდიაშვილის სიუჟეტები.
სიღნაღის თეატრალური ფესტივალის ფარგლებში ვნახე გურამ ბათიაშვილის „ვალი“, რომელიც დმანისის პროფესიული და ვანის სახალხო თეატრის კოპროდუქციაა. ამ პიესის ახალი სცენური ვერსიის რეჟისორი გიორგი სიხარულიძეა, რომელმაც გამორჩეულ მსახიობებთან ერთად, მოგვიყვა ქართველთა და ებრაელთა მრავალსაუკუნოვანი მეგობრობის ამბავი.
მთელი წარმოდგენის მანძილზე სცენაზე მყოფ მსახიობებს, ურთულეს გარემოში უხდებათ განასახიერონ მათი უსასრულოდ ნერვიული, პრეტენზიული, მაძიებლური პათოსით აღსავსე მხატვრული გმირები. ისინი ხმის ზუსტი ფიორიტურებით, სახისმეტყველებით, თვალებით, მოზომილი და დახვეწილი მოძრაობებით ცდილობენ დაძლიონ ყველა სირთულე, რასაც ქმნის სრულიად ცარიელი და ძალზე ვიწრო სივრცე,
როცა ჩვენ გვესმის „საწვავი“, ცხადია, საერთოდ არ მოგვდის მსგავსი ასოციაციები, შესაბამისად, თავიდანვე არ გვაქვს სპექტაკლის მიმართ სწორი ინტერესი; შედეგად, სპექტაკლის ამოცანა გართულებულია: მან უნდა აღუძრას მკითხველს ის, რაც თავიდანვე უნდა ჰქონოდა, სპექტაკლის დაწყებამდე. ეს იგივეა, ბალეტი აჩვენო მაყურებელს, ვისაც წარმოდგენა არ აქვს, რა არის ბალეტი.
საქართველოს თოჯინების სახელმწიფო თეატრების გაერთიანებამ გაზარდა ახალგაზრდა რეჟისორების ინტერესი თოჯინური თეატრის მიმართ. ვფიქრობ, არაა შემთხვევითი მოვლენა, რომ ამ უახლესი შემოქმედებითი ტალღის უპირობო ლიდერი სპექტაკლი: ,, ვანო და ნიკო“, სწორედ რეჟისორ გია კიტიას სტუდენტმა - მარიამ სიხარულიძემ დადგა. ბატონი გია კიტია დიდი ხნის მანძილზე იყო მოზარდ მაყურებელთა თეატრის მთავარი რეჟისორი.
საქართველოს შოთა რუსთაველის თეატრისა და კინოს სახელმწიფო უნივერსიტეტის სასწავლო თეატრის სცენაზე უჩვეულოდ საინტერესო, ორიგინალური სპექტაკლი გათამაშდა. დრამის ფაკულტეტის, თეატრის რეჟისურის სპეციალობის მაგისტრატურის პირველი კურსის სტუდენტის გიორგი კაშიას მიერ დადგმული დავით კლდიაშვილის „ირინეს ბედნიერება“, სეზონის ფავორიტად იქცა
მიჯაჭვულია „პრომეთე“, უიმედოდ მიჯაჭვული, მეტაფიზიკური და მიწიერი ვნებებით...
უნივერსალური „პრომეთეს“ მიჯაჭვა თავისუფალი მეტაფორაა იმისა, თუ როგორ ვართ დღეს, როგორ ვიყავით გუშინ და როგორ შეიძლება ვიყოთ ხვალ - მიჯაჭვულები ყველაფერზე; როგორ მოქმედებს ჩვენზე სხვების აზრები, ქცევები, როგორ გვსჯის სხვისი სიმკაცრე და როგორ გვხდის სტატიკურსა და სამუდამოდ ადიქციურს!
საბა ასლამაზიშვილი „უბედურების“ (Mooz Art) და „ირინეს ბედნიერების“ (ახალციხის თეატრი) შემდეგ კლდიაშვილის რიგით მესამე პიესას დგამს - „დარისპანის გასაჭირი“. აშკარაა, რომ რეჟისორისთვის ეს ავტორი საინტერესო და მრავლისმთქმელია, თან ძალიან თანამედროვე. საბა ასლამაზიშვილი კლდიაშვილის ამბების შინაგანი არსის ძალიან კარგი ინტერპრეტატორი აღმოჩნდა.
თამაშობენ ტოპ გოგოები - ნატა მურვანიძე, ნინო კასრაძე, კატო კალატოზიშვილი, ქეთა შათირიშვილი, ნატუკა კახიძე, ქეთი ხიტირი, თეა კიწმარიშვილი, ლიზა კერესელიძე, ტოპ დრამატურგის - ქერილ ჩერჩილის, ტოპ პიესას - „ტოპ გერლზ“, ტოპ ადგილებში - ჯერ ფეხბურთის სტადიონზე, მოგვიანებით - ბაპტისტურ ეკლესიაში, ტოპ რეჟისორის - გურამ მაცხონაშვილის სპექტაკლში, ტოპ მიზეზები - იმისთვის, რომ ტოპ სანახაობა გამოვიდეს...
პირველი და უმთავრესი, რაც თვალში საცემია, ესაა სცენური სივრცის სრული გათავისუფლება ეთნოგრაფიული დეტალებისა და ეროვნული კოსტიუმებისგან. ის მხოლოდ ილიკო სუხიშვილის მიერ დადგმულ საცეკვავო ნომრებშია შემორჩენილი. მთავარი და მეორეხარისხოვანი პერსონაჟების კოსტიუმებიც ნაწილობრივ აბსტრაქტული და გათანამედროვებულია.
არ ვიცი რამდენად იცნობს რეჟისორი თანამედროვე გერმანულენოვანი თეატრის (გერმანია, ავსტრია, შვეიცარია) რეჟისორების მიდგომასა და დამოკიდებულებას ჩეხოვის დრამატურგიისადმი, მაგრამ ფაქტია, „დარისპანის“ რეჟისორული ენა და აბსურდული „სინტაქსი“ გაცლებით ახლოა ვთქვათ, კრისტოფ მარტალერის („სამი და“) ლუკ ბონდის („თოლია“ ), იურგენ გოშის („ძია ვანია“), ან ლუკ პერსევალის („სამი და“) რეჟისორულ და ტექსტუალურ ძიებებთან, ვიდრე საკუთრივ კლდიაშვილისეული დადგმების ქართულ ტრადიციასთან.
რობერტ სტურუამ ესქილეს ტრაგედია გროტესკულ ბუფონადად აქცია, რომელშიაც კაცთა მოდგმის ბედ-იღბალზე ფილოსოფიური განსჯანი ჩააქსოვა. რეჟისორმა პიესის მხოლოდ პირველი ნაწილი დადგა. სტურუას სათეატრო ენისთვის დამახასიათებელია ტექსტზე მუშაობა, კუპიურები, გადაადგილებები, ჩამატებები. ამჯერად, რეჟისორმა ესქილეს პიესა უხვად გააჯერა საკუთარი ფრაზებით, გოგა ბარბაქაძის ჰეფესტომ კი ჰერმესის, მაწანწალას, ღმერთი დიონისეს ბაკქანალიის აქტიური მონაწილის და რეჟისორის ნიღბებიც მოირგო.
სპექტაკლის პირველმა ხუთმა წუთმა დაამსხვრია ჩემი ყველა ნეგატიური მოლოდინი, შემდგომი 15 წუთი გაცდა ჩემს პოზიტიურ იმედებს, და შემდგომი 15 წუთი საკმარისი გახდა იმისთვის, რომ მეღიარებინა: ცხოვრებაში პირველად ვნახე ტრაგიკულის ფენომენი სცენაზე, ცოცხლად, (წმინდა ტექნიკური შეფასებით) ტრაგიკომედია, რომელსაც ასევე შეგვიძლია აბსურდული დრამა ვუწოდოთ. „პრომეთემ“ ბევრად აჯობა ჩემს ბოლოდროინდელ შთაბეჭდილებას - ტერზეპულოსის „ალარმეს“, - მაღალი ხარისხის დრამას.
მოდარაჯე მზერა ადვილად შენიშნავს: სპექტაკლების ანალიზისას კრიტიკოსების მხრიდან ხარისხის განმსაზღვრელი მთავარი ნიშანი, „მიგნებების“ რაოდენობაა; თითოეული მიზანსცენა ტექნიკურ თუ კრეატიულ მიგნებებთანაა გათანაბრებული, არსებითად ეს შეგვიძლია მოვნიშნოთ გარკვეული სახის წერტილად, სადაც კრიტიკოსები და რეჟისორები ერთმანეთს კვეთენ და თვალს უკრავენ.
„დარისპანის გასაჭირი“ (ისე როგორც კლდიაშვილის ბევრი სხვა ნაწარმოები) ცალსახად ტრაგიკომედიის ჟანრს განეკუთვნება. დიდი ხნის განმავლობაში ამ ნაწარმოებს მსუბუქ, ხასიათების კომედიად მოიაზრებდნენ და დამკვიდრდა ტრადიცია, მისი როგორც ვოდევილად დადგმის. რობერტ სტურუა იყო პირველი (ზაზა პაპუაშვილთან ერთად), რომელმაც პიესას ახალი წახნაგები აღმოუჩინა და ის მაყურებელს შესთავაზა როგორც ექსცენტრული კომედია.
არცთუ ძლიერი განათება, სიცარიელე და მყუდროება ინტიმურ, უშფოთველ ატმოსფეროს ქმნიან და ცუდს თითქოს არაფერი მოასწავებს, მით უფრო, რომ შობის წინა დღეა - დღესასწაული და წესით - სადღესასწაულო განწყობა. თითქოს არასდროს არაფერი არღვევს ამ პატარა კაფეს მყუდროებას. აქ დრო თითქოს გადის და არც გადის. არ იცვლება. აქ არასდროს არავინ შემოდის, არც ცხოვრების სხვა ნაკადების არსებობა იგრძნობა და გვერდით მაგიდაც ყოველთვის ცარიელია.
ანტიგონეს ამბავი თითქმის ყველა რეჟისორის შთაგონების წყაროა. ზოგისთვის იგი პატარა მეამბოხე გმირია, რომლისთვისაც სახელმწიფო აპარატის წინააღმდეგ ბრძოლა ცხოვრების მთავარი არსია. ზოგისთვის იგი სრულყოფილი ქალია, რომელიც უარს ამბობს სიყვარულზე, ოჯახის შექმნაზე, შვილებზეც კი, რათა დაკანონებული ტრადიცია დაიცვას და მიცვალებული მიწას მიაბაროს განურჩევლად იმისა, მოღალატე იყო იგი თუ სამშობლოს დამცველი.
რეჟისორმა ამერიკელი დრამატურგის მელოდრამატული და პერსონაჟთა ტიპაჟ-ხასიათებით მდიდარი პიესის განსახორციელებლად, ოზურგეთის თეატრი შეარჩია, სადაც ახალგაზრდა მსახიობებმა ერთმანეთს ღირსეული სცენური პარტნიორობა გაუწიეს და მნიშვნელოვანი გამოცდილებაც გაუზიარეს. რეჟისორმა შეძლო სცენური ანსამბლის შექმნა, სადაც ორი თეატრის მსახიობები ერთ ენაზე ამეტყველდნენ.
ანდრო ენუქიძის დადგმაში არსად ჩანს ალუბლის ბაღი, რაც მკრთალად მოჩანდა გიორგი მარგველაშვილის ნამუშევარში. თვალისმომჭრელი სილამაზის მქონე, ქათქათა თეთრი ყვავილებით გადაპენტილი ალუბლის ბაღი, ლამის შრიალებდა სტანისლავსკისეულ სპექტაკლში და ალუბლის სურნელითაც ავსებდა მაყურებელთა დარბაზს. ამჯერად მუსიკისა და დრამის თეატრის სცენა „დაიპყრო“ დიდ მეტაფორად აღმართულმა, მისი უდიდებულესობა უზარმაზარმა, მასიურმა, მამაპაპეულმა კარადების ჯარმა
როდესაც ახლებურ ,,ექსპერიმენტს" გვთავაზობს რეჟისორი, იგი კიდევ უფრო დიდ რისკზე მიდის, ვიდრე პიესის ,,ქირურგიული სიზუსტით" ინტერპრეტირებისას. შექსპირის დადგმა, უკვე თამამი განაცხადია, განსაკუთრებით ახალგაზრდებისგან, მაგრამ ამ განაცხადის შინაარსით დატვირთვა არა მხოლოდ თეატრალურ, არამედ ცხოვრებისეულ გამოცდილებასაც ითხოვს.
გიორგი სავანელი, შიდა სათეატრო სივრცეში მოქმედ, იმ იშვიათ რეჟისორებს შორის არის, რომელთა რიცხვი, ძალიან მცირეა, უფრო სწორად კატასტროფულად მცირე, რომელთა ე.წ. ‘ინტელექტის კოეფიციენტი’ სრულ თავისუფლებას ანიჭებთ, რომ საკუთარი ტექსტის სცენური ინტერპრეტაცია შექმნან, და არა, მაგალითად, მხოლოდ რომელიმე კლასიკოსი ავტორის ნაწარმოებით იხელმძღვანელონ.
„ჩვენი თეატრი“ და მისი წარმოდგენა ქეთევან ჩაჩანიძის „პარადიზო“ (რეჟისორი ირაკლი ხოშტარია, მხატვარი, მეთოჯინე თეა ბახტაძე, ხატია მანჯავიძე, ქორეოგრაფი ლაშა რობაქიძე) - ძალიან ორიგინალური, ყველასგან განსხვავებული თოჯინური წარმოდგენაა ძირითადად ტექსტის გარეშე. მსახიობები ილია სონღულაშვილი, ლაშა რობაქიძე, ხატია მანჯავიძე, თეა ბახტაძე და რეალური პერსონაჟები - ელიზბარ ჩხეიძე და სოფიკო ჩხიტუნიძე ნაღვლიან, სიყვარულისა და მეგობრობის, წარსულსა და უსასრულობაში (სამოთხეში) გადასვლის ისტორიას გვიყვებიან
„ბრუნტეტი დაბრუნდა“ - ეს სათაურია ალექსანდრე კორძაიას იდეით განხორციელებული ბრეხტიანული სპექტაკლი-კარნავალისა, ზონგებითა და რეჩიტატივებით გააზრებული მულტიმედიური, სამგანზომილებიანი მუსიკალურ-თეატრალური წარმოდგენისა, ორიგინალური ავტობიოგრაფიული ფსიქოლოგიური ტესტისა, განუზომელი ინტერესი რომ აღძრა მაყურებელში ერთი კვირის მანძილზე გამართულ ექვსივე ჩვენებისას.
ქართული თეატრი თანმდევია ირგვლივ განვითარებული მოვლენების და თითქმის ყველა თეატრში გადავაწყდებით ერთ სპექტაკლს მაინც აღნიშნულ თემატიკაზე, რა თქმა უნდა, გამონაკლისს არც ზუგდიდის შალვა დადიანის სახელობის პროფესიული სახელმწიფო დრამატული თეატრი წარმოადგენს. ზუგდიდისა და დმანისის თეატრის კოლაბორაციის ფარგლებში, რეჟისორმა გიორგი სიხარულიძემ არჩევანი შეაჩერა ფრენსის გუდრიჩისა და ალბერტ ჰაკეტის პიესაზე: „ანა ფრანკის დღიური“.
ადამიანი საშუალოდ (სტატიკური კვლევის მიხედვით) 90 000 საათს ატარებს სამსახურში. გამოდის, რომ ცხოვრების ნახევარზე მეტი იმ ადამინებთან გვიწევს ყოფნა ვისთან ერთადაც ვმუშაობთ. სწორედ ამიტომაც, მნიშვნელოვანია, ზუსტად ვიცოდეთ რისი კეთება გვანიჭებს სიამოვნებას. ასევე, კვლევების თანახმად ჩანს, რომ პროდუქტიულობა და მუშაობის ხარისხი პირადაპირ კავშირშია საქმის წარმატებაზე და ბედნიერების განცდა დამოკიდებულია დაკმაყოფილებული სურვილების სიხშირეზე.
თბილისის ფარგლებში არსებობს გამორჩეული სახელოვნებო სივრცე, სახელწოდებით - „ღია სივრცე“. ის მდებარეობს თბილისის ცენტრიდან საკმაოდ შორს, ცენტრიდან იქ მოსახვედრად გჭირდება 20-45 წუთი (ქუჩების გადატვირთულობის მიხედვით); ყოფილი ელექტროძრავების ქარხანაში, შენობის მეოთხე სართულზე, ერთ-ერთ ფლიგელში. ამჟამად, ქარხნის შენობა, რომელიც უზარმაზარია, პრაქტიკულად ცარიელი და გაურემონტებელია.
ყველაფერი რაც სპექტაკლში ვითარდება, შეგვიძლია ჩავთვალოთ იმ რეალობად, რომელიც თანამედროვე სამყაროში ხდება - გლობალური პრობლემებით გამოწვეული უარყოფითი სოციალური შედეგები. ეს არის ერთი კაცის მწუხარებაზე; ერთმანეთისგან გაუცხოებულ ოჯახის წევრებზე; უსახელო, ასოციალურ გმირებზე აგებული მწარე ირონიით სავსე დრამა.
მიუხედავად იმისა, რომ სათეატრო სივრცე ერთი შეხედვით არ სდუმს და სიტყვის, გამოხატვის, სიმართლის მხილების მომხრეა და თითქმის ყველა პრობლემას ეხმიანება, არც თუ ისე რთულად მოიძებნება საკითხები, რომლის გაჟღერებაც ცენზურისა თუ გარკვეული სანქციების გამო კვლავ მიჩქმალულია. იმედია, არ შეურაცხყოფ არავის გამბედაობას თუ ვიტყვი, რომ დღეს არსებობს გადაუჭრელი პრობლემები, რომლებზეც ხმამაღლა დისკუსიის ცოტა არ იყოს გვეშინია, რადგან მეტწილად გაბატონებულია აზრი, რომ რიგითმა მოქალაქემ არ უნდა ისაუბროს ისეთ საკითხებზე, როგორიცაა ეკლესიის პრობლემები, ფანატიზმი, ფარისევლობა, ფსევდო სასულიერო პირები და ა.შ.
ბოლო რამდენიმე წლის მანძილზე ქართულ თეატრში დიდი პოპულარობით სარგებლობენ ახალი დრამის წარმომადგენლები, განსაკუთრებით, ანტონ ჩეხოვის დრამატურგია. ხშირ შემთხვევაში რეჟისორები მიმართავენ მის ისეთ პიესებს, როგორებიცაა „თოლია“ და „ალუბლის ბაღი“, ხოლო რეჟისორმა ნიკა ჩიკვაიძემ თავისი კოლეგებისგან განსხვავებით, არჩევანი გააკეთა - „ძია ვანიაზე“, რომელიც დადგა გრიბოედოვის თეატრის მცირე სცენაზე.
მეგი კობალაძე ერთადერთი მსახიობი გახლავთ სცენაზე. მას უწევს იმ რთული მისიის შესრულება, რასაც მონოსპექტაკლის კონცეფცია გულისხმობს. ხმა, მსახიობის შესრულების ტექნიკა და ტექსტის მნიშვნელობა ერთიანობად უნდა იქცეს, რომ კონსტრუქციამ ესთეტიკური შთაბეჭდილება და ემპათია გამოიწვიოს. ხელოვნური სცენაა, (10 ქვეთავი) სადაც მეგის უწევს ნარკოტიკული ზემოქმედების ქვეშ მყოფი ზიპოს განსახიერება, ტრივიალურია მისი შესრულება რადგან მსახიობი ვერ განიცდის პერსონაჟის მდგომარეობას და შესრულება ზედაპირულია.
ალექს ჩიღვინაძის წარმატებული პიესა „უხერხემლო“, რომელიც რამდენიმე წელია მოგზაურობს სცენიდან სცენაზე - ბოლოს ილიაუნის თეატრში დაიდგა რეჟისორ გელა გულიაშვილის მიერ, მსახიობების - მაია ხორნაულის, გიორგი ცერცვაძის, ანიკო შურღაიას და გიორგი მაქაძის მონაწილეობით, მხატვარი - თეო კუხიანიძე, რეჟისორის ასისტენტი - მაკა მეტრეველი, - ქართული საზოგადოებაში ძალზედ პრობლემური ტიპის - ტრანსგენდერი, ანუ სქესშეცვლილი ადამიანის სიკვდილზეა.
პიესა „უხერხემლო“ (ავტორი: ალექს ჩიღვინაძე) მესამედ დაიდგა თეატრის სცენაზე და ახლა, უკვე ვანო ხუციშვილი იწყებს მუშაობას კონკრეტულ ნაწარმოებზე. მალე, გიგიშა აბაშიძის მოკლემეტრაჟიანი ფილმიც გამოვა. საინტერესო და პრობლემურ საკითხზე რომ არის პიესა დაწერილი, უკვე მიხვდებოდით. ეს არის ამბავი ერთ-ერთ ოჯახში განსხვავებული შეხედულების გამო დატრიალებულ ტრაგედიაზე, საზოგადოების მიუღებლობაზე, ჰომოფობიაზე, დამკვიდრებულ სტერეოტიპებზე, არატოლერანტულობაზე...
დღევანდელ რეალობაში, ქართულ თეატრში, თითზე ჩამოსათვლელად მოიძებნებიან რეჟისორები, რომლებიც მრავალჯერ გადაღეჭილ თემებს, ან ნაწარმოებებს არ დგამენ ქართულ სცენაზე. საბედნიეროდ, ახალგაზრდა რეჟისორებს შორის ასეთი აღმოჩნდა დავით თარბა, რომელმაც ახალციხის თოჯინების თეატრში, ჟიულ ვერნის რომანი „80 000 კილომეტრი წყალქვეშ“ დადგა.
პირველივე სცენიდან მაყურებელი ჯადოსნურ სამყაროში ინაცვლებს. სცენაზე აბრაამ ლინკოლნის დიდი პორტრეტის ფონზე, პროფესორი და სკეპტიკურად განწყობილი ნედ ლენდი საუბრობენ. თოჯინები სახიერი და ცოცხლები არიან. ამ დროს კონსეი აყვირდება "ურჩხული" დავინახეო. სინამდვილეში ვეშაპი აღმოჩნდება. გადაწყვეტილება მიღებულია - თუ სამ დღეში იდუმალებით მოცულ მონსტრს ვერ მიაგნებენ, სახლში დაბრუნდებიან.
დავით თარბას „80000 კილომეტრი წყალქვეშ“ „გაცოცხლებულ“, რეალურ სცენურ მასშტაბებში და განზომილებაშია მოქცეული (თოჯინურ სპექტაკლთან მიმართებაში, განზომილებებისა და მასშტაბების რეალურობა პირობითია). პლასტიკური და ვიზუალური გადაწყვეტით, ანიმაციურ ფილმს ჰგავს, რომელშიც თეჯირი ეკრანის ჩარჩოს სახითა და ფორმითაა გამოყენებული. სცენა-ეპიზოდები, კადრების კომპოზიციები, კადრებად აწყობილი მოქმედება, სივრცეები, სამოქმედო სიბრტყეები, მათი ცვალებადობა, ტემპო-რიტმი მონტაჟის, განათებისა და მუსიკალური გადაწყვეტის ორგანულობის ასოციაციას იწვევენ.
ქართულ თეატრში გრძელდება საუბარი და მსჯელობა საჯაროდ, სახალხოდ ჯერ უთქმელსა და „დახურულ“ თემებზე. საკითხებზე, რომლებიც ბადებენ ფიქრს და საზოგადოებას, ზოგჯერ - უკვე არაერთხელ აღწერილის, განხილულის რევიზიას, ზოგჯერ - ახალ საკითხებსა და პრობლემებზე დიალოგს სთავაზობენ; ცნობიერებაში მყარად გამჯდარი, ჩაკირული შეხედულებების, ცხოვრებისეული პოზიციის გადახედვისკენ, განსჯისკენ, დაფიქრებისკენ „მოუწოდებენ“.
მიუხედავად მდიდარი ასოციაციებისა, ვფიქრობ, სპექტაკლის ანალოგისა, თუ პირველწყაროს ძიება ამაო გარჯა იქნება. იგი ავთენტურია. მხატვრობა, მოძრაობა, განათება და მუსიკა დარბაზში შესვლისთანავე ხიბლავს მაყურებელს. გარემო რომელიც იქმნება არა მხოლოდ ესთეტიკურად მდიდარი, არამედ შინაარსიანი, ინტენსიური და დინამიკურია. იგი არ გავს თათა თავდიშვილისა და ტატო გელიაშვილის მიერ ერთობლივად აქამდე შექმნილ ნამუშევრებს. მიუხედავად ამისა, ვფიქრობ, რომ მათი დუეტისთვის ,,ლისისტრატა" შემოქმედებითი თავგადასავლების მხოლოდ დასაწყისია.
რთულია ჟიულ ვერნის ერთ-ერთი სქელტანიანი ნაწარმოების 60 წუთში ჩატევა, მაგრამ ინსცენირების ავტორი ანა გოგიშვილი ამას ძალიან ოსტატურად ახერხებს, ისე რომ ამბავი არ იკარგება და მაყურებელს უფრო მეტ ინტერესს უჩენს ორიგინალი ტექსტის წაკითხვის. თოჯინური თეატრის უპირველესი დანიშნულებაც, ხომ ეს არის, გაატაროს საგანმანათლებლო პოლიტიკა და გაზარდოს გემოვნებიანი მაყურებელი, რომელსაც ბიძგს მისმცემს გაეცნოს მსოფლიო ლიტერატურას.
ალექსი ჩიღვინაძის დრამატურგიის მაგისტრალური ხაზი სოციალური თემატიკაა. ჩვენი დროის ყველაზე აქტუალური და გადაუჭრელი პრობლემა. ჩვენმა ახლანდელმა სოციუმმა წარმოშვა მისი პიესების ტრაგიკული გმირები. პიესა „უხერხემლო“ თემურ ჩხეიძის სახელოსნოს ფარგლებში შეიქმნა, რომელიც ტრაგიკულად დაღუპული ტრანსგენდერი ქალის ოჯახზე უფრო მოგვითხრობს, ვიდრე მასზე.
თბილისის კამერული თეატრის სცენაზე, რეჟისორმა გიორგი აფხაზავამ დონ კიხოტის ახალი /მანამდე ჰქონდა დადგმული თუმანიშვილის სახ. თეატრში/ ვერსია შესთავაზა მაყურებელს. პიესა რეჟისორმა, სპეციალურად თოჯინური სპექტაკლისთვის დაწერა. ევროპული თეატრისთვის კარგად ნაცნობი თოჯინა, ქართულ მისტერიაში პირველად ჩნდება.
ბათუმის ილია ჭავჭავაძის სახელობის დრამატული თეატრის „დედა კურაჟი“ ერთი მხრივ, ქრესტომათიული დადგმაა ბრეჰტის პიესის, ხოლო მეორე მხრივ, განსხვავებულია თავად ანა ფირლინგი, იგივე მამაცი დედა კურაჟი, რომელსაც ბათუმის თეატრის მსახიობი მარინა ბურდული ანახიერებს. ძირითადად (განსაკუთრებით, ქართულ თეატრში) დედა კურაჟის როლის შემსრულებლები ასაკს მიღწეული, ფიზიკურად ძლიერი და წარმოსადეგი, ბარიტონით მოსაუბრე მასკულინური ქალები არიან.
„ლისისტრატე“ დღეს შეიძლება წავიკითხოთ და აღვიქვათ, როგორც აბსურდული, სოციალური ან გენდერული კომედია, რომელშიც ქალები მშვიდობის დამყარების მოტივით ბოიკოტს უწყობენ ქმრებსა და საყვარლებს - ისინი უარს ამბობენ სექსზე, ვიდრე კაცები მშვიდობას არ დაამყარებენ. ალბათ, ამას გულისხმობს მთავარი თეზისიც, რომელსაც ლოგიკურად მიჰყვება არისტოფანეს კომედიის სხვადასხვა თემებიც.
ფანტასტიკის ჟანრის ნაწარმოების განხორციელებისთვის, თოჯინების თეატრი, თავისი სპეციფიკიდან გამომდინარე, ყველაზე ხელსაყრელი სივრცეა ფანტასტიკურ-მისტიკური სამყაროს შესაქმნელად და დრამატულ თეატრში თითქმის შეუძლებელის ვიზუალიზაციისთვის, მაგრამ მთავარია როგორ ქმნის, რა ხერხებით და როგორი ფანტაზიის უნარით რეჟისორი ამ სამყაროს სივრცესა და დროში.
ქართული თეატრის სცენაზე კლასიკოსი მწერლის მიხეილ ჯავახიშვილის პროზაული ქმნილებები უფრო ხშირად იდგმება, ვიდრე მისი ადრეული პერიოდის, ფართო საზოგადოებისთვის თითქმის უცნობი ერთადერთი პიესა „შერცხვენილნი“, რომელიც ავტორმა 1907 წელს დაწერა. აშკარაა, რომ პიესა 1905 წლის რევოლუციური მოძრაობითა და მისი შედეგებით არის ინსპირირებული, რომელიც საზოგადოებისა და ლიდერის ურთიერთობის ურთულეს პერიპეტიებს წარმოაჩენს.
რეჟისორ ალექსანდრე ქანთარიას მიერ დადგმულს სპექტაკლთა შორის „შერცხვენილნი“ სწორედ რომ რუსეთ-საქართველოს 2008 წლის ომის შემდეგ ჩნდება. შოთა რუსთაველის სახელობის თეატრისა და კინოს უნივერსიტეტში თავის სამსახიობო ჯგუფთან დადგმულმა სპექტაკლმა მალე კოტე მარჯანიშვილის სახელობის დრამატულ პროფესიული თეატრის სცენაზე გადაინაცვლა.
„ქალაქის თეატრში“ სტუმრობამ წინა საუკუნის 90-იანი წლები გამახსენა, კერძოდ კი 1997 წელი, როდესაც რუსთაველის პროსპექტზე პირველი არასახელმწიფო დამოუკიდებელი თეატრი შეიქმნა „რუსთაველის სარდაფი“ ვირთხის სურათით (ავტორი შოთიკო გლურჯიძე) მის ემბლემაზე. „ქალაქის თეატრი“ ამ ეტაპზე ერთ-ერთი კერძო თეატრია, რომელიც ახლახან გაიხსნა.
თბილისის გიორგი მიქელაძის სახელობის თოჯინების პროფესიული სახელმწიფო თეატრის რეპერტუარი, რომელიც ძირითადად ბავშვებისთვისაა განკუთვნილი, რეჟისორმა ნიკოლოზ საბაშვილმა უფროსებისთვისაც საინტერესო და მიმზიდველი თავისი საავტორო სპექტაკლით გახადა. „უსახური“ მოგვითხრობს ადამიანის სწრაფვაზე შეიცნოს საკუთარი თავი და დაადგინოს არსებობის რეალური დანიშნულება.
დაკვირვებული ვარ, როცა სხვისი შთაბეჭდილების ზეგავლენით შექმნილი განწყობით მივდივარ სპექტაკლზე, გამოფენაზე, კინოში ან ნებისმიერ ღონისძიებაზე, მოლოდინი თითქმის არასდროს მიმართლდება, პირიქით - ხშირ შემთხვევაში სულ სხვა შეფასებას ვაკეთებ. ასე წავედი, სკეპტიკურად განწყობილი მე, თეატრ ათონელზე „გოდოს მოლოდინის“ სანახავად...
ლადო მესხიშვილის სახელობის სახელმწიფო დრამატულ თეატრში 28 იანვარს ახალგაზრდა რეჟისორის, ნინო მაღლაკელიძის სპექტაკლის - „ტესტოსტერონის“ პრემიერა გაიმართა. პიესის ავტორი ანჯეი სარამონოვიჩი, თანამედროვე პოლონელი რეჟისორი, მსახიობი, ჟურნალისტი და დრამატურგია. საზოგადოებაში პიესამ გამოსვლისთავანე დიდი ინტერესი და პოპულარობა გამოიწვია. ანჯეიმ პეტრე ადამჩიკთან ერთად გადაიღო ფილმი ამავე სახელწოდებით (2007). საქართველოში კი პირველად დაიდგა მისი პიესა.
რეჟისორმა გიორგი სიხარულიძემ შოთა რუსთაველის თეატრისა და კინოს სახელმწიფო უნივერსიტეტის მესამე კურსის მსახიობთა საკურსო სპექტაკლად, დადგა ესპანელი დრამატურგის ფედერიკო გარსია ლორკას სიმბოლისტური ტრაგედია ,,სისხლიანი ქორწილი’’. თუმანიშვილის კინომსახიობთა თეატრში განხორციელებული წარმოდგენა თანამედროვე ტენდენციების გააზრებით გათამაშდა
წლევანდელი სეზონი შექსპირის „ოტელოს“ ბენეფისი აღმოჩნდა. თავისუფალმა თეატრმა (რეჟ. ა. ვარსიმაშვილი), ოპერისა და ბალეტის თეატრმა (დამდგმელი ნ. ანანიაშვილი) და ნ. დუმბაძის სახ. მოზარდ მაყურებელთა თეატრმა (რეჟ. დ. ხვთისიაშვილი) დიდი ინტერესით განახორციელეს. ძნელია თქმა რამ გამოიწვია ესოდენ ერთდროული ინტერესი, მაგრამ დ. ხვთისიაშვილს დადგმის მიზანი თავიდანვე განსაზღვრული ჰქონდა.
ნოდარ დუმბაძის სახელობის მოზარდ მაყურებელთა თეატრში ბატონი ნოდარის არაერთი ნაწარმოები განხორციელდა. ამჟამად რეპერტუარშია გახმაურებული და ყველასთვის საყვარელი ნაწარმოების „მე, ბებია, ილიკო და ილარიონის“ ახლებური და ექსპერიმენტული სცენური ვერსია. იგი რეჟისორმა ელენე მაცხონაშვილმა მსახიობებისა და თოჯინების შერწყმით დადგა.
ერთ-ერთი საუკეთესო თანამედროვე რუსი დრამატურგის, ივან ვირიპაევის კომედიის, „მზის ხაზის“ მსოფლიო პრემიერა რამდენიმე წლის წინ, მოსკოვში, მეიერჰოლდის ცენტრში გაიმართა. მას შემდეგ რამდენჯერმე დაიდგა ევროპის თეატრებშიც. საქართველოში ვირიპაევის ტექსტის ათვისება პირველად ახალგაზრდა რეჟისორმა, გეგა გაგნიძემ სცადა, რომლის თარგმანიც და რეჟისორული ინტერპრეტაციაც ერთგვარ მოგზაურობად, ან აღმოჩენად შეიძლება მივიჩნიოთ ბერგმანის (ლამის არქეტიპული სატელევიზიო ფილმი „სცენები ცოლქმრული ცხოვრებიდან“, 1972) კლიშეების დასანგრევად.
სენაკის სახელმწიფო პროფესიული დრამატული თეატრის შემოქმედებითი ცხოვრება წლების განმავლობაში მდორედ, უინტერესოდ მიმდინარეობდა. ვახტანგ ნიკოლავას სამხატვრო ხელმძღვანელად დანიშვნის შემდეგ, თეატრი გამოცოცხლდა და რამდენიმე თვის განმავლობაში სამი ახალი, საინტერესო დადგმა შესთავაზა მაყურებელს, მათ შორის ბავშვებსა და მოზარდებს.
იოსებ ბაკურაძემ არჩევანი ამერიკელი ავტორის ფრენკ ბაუმის „ოზის ჯადოქარზე“ შეაჩერა და საკუთარი ვერსია შემოგვთავაზა. 1939 წელს გადაღებულმა ფილმმა საბავშვო წიგნის პოპულარიზაციას დიდი წარმატება მოუტანა. (აქვე მინდა აღვნიშნო, რომ ამ ავტორის პირველი სცენური ინტერპრეტაციაა ქართულ სცენაზე). არანაკლები წარმატება მოიპოვა ქართულ საზოგადოებაში სპექტაკლმა, რადგან ბათუმის თოჯინების და მოზარდ მაყურებელთა თეატრის ბოლო ათი წლის ყველაზე მოთხოვნადი სპექტაკლი აღმოჩნდა, გაყიდული ბილეთების რაოდენობით.
ბათუმის თოჯინებისა და მოზარდ მაყურებელთა თეატრმა აღდგენილი ქართული თეატრის დღისადმი მიძღვნილი ტურნეს ფარგლებში, დედაქალაქში სპექტაკლები დამეგობრებულ თეატრებში წარმოადგინა. თეატრის ახალმა ხელმძღვანელობამ (სამხატვრო ხელმძღვანელი ირაკლი კიკვაძე, დირექტორი იმედა თავდგირიძე) საგასტროლოდ ორი ახალი ნამუშევარი წარუდგინა პატარა მაყურებელს და სათეატრო საზოგადოებას.
დიდი ხნის შესვენების შემდეგ, ქართველმა რეჟისორებმა კვლავ გაიხსენეს კარგად დავიწყებული დიდი მასშტაბის ზოგიერთი ტრაგედია. 2021 წელს, რეჟისორმა დავით დოიაშვილმა, რომელიც ახალი თეატრით (ვასო აბაშიძის სახელობის ახალი თეატრი) წარსდგა მაყურებლის წინაშე, სეზონი ბერძნული დრამატურგიის მშვენება - სოფოკლეს „ოიდიპოს მეფის“ უკიდურესად გათანამედროვებული ინტერპრეტაციით გახსნა.
მარჯანიშვილის თეატრის სპექტაკლის, „დანაშაული და სასჯელის“ - პრემიერა 2021 წლის 7 მაისს შედგა, პანდემიის პერიოდში, როდესაც პერიოდული ჩაკეტვა-გახსნების რეჟიმში მაყურებელი და გამოგიტყდებით, სპეციალისტებიც საზოგადოებრივი თავშეყრის ადგილებს ვერიდებოდით. ალბათ ესეც არის მიზეზი იმისა, რომ მსოფლიო ლიტერატურის შედევრის თბილისური პრემიერა არ იქნა სათანადოდ გაანალიზებული თეატრმცოდნეების მიერ. მე სპექტაკლი თბილისის საერთაშორისო ფესტივალის ქართული შოუ ქეისის ფარგლებში ვნახე-გადაჭედილ დარბაზში.
აკაკი ხორავას სახელობის დრამატულმა თეატრმა სენაკელ (და არა მხოლოდ) პატარებს, მოზარდებსა და უფროსი თაობის მაყურებელს სასიამოვნო სიურპრიზი მოუმზადა. თეატრის სამხატვრო ხელმძღვანელმა ვახტანგ ნიკოლავამ ერნსტ თეოდორ ამადეუს ჰოფმანის „მაკნატუნა“ დადგა (თარგმანი ნატო სლეპაკოვა). ფარდა რომ გაიხსნა, კარგა ხანს ვერ ვიჯერებდი, რომ წარმოდგენას რომელიმე ევროპული თეატრის საოპერო თეატრში არ ვუცქერდი. მაყურებელმა ნახა ე.წ. „დედაქალაქური“ სპექტაკლი, არც მეტი არც ნაკლები, სენაკის თეატრის სცენაზე.
ახალი თეატრის „ბუნკერი“ ივა ფეზუაშვილის რომანის ტექსტის თეატრის სცენაზე გადატანის მორიგი მცდელობაა და არა რომანის სათეატრო ინტერპრეტაცია. სპექტაკლში, ისევე როგორც რომანში, ერთი ოჯახის მაგალითზე მსახიობი-პერსონაჟები მოგვითხრობენ (და არ წარმოგვიდგენენ) არა მხოლოდ დღევანდელ ცხოვრებაზე, არამედ რეტროსპექტივის პრინციპით, გვიამბობენ უახლოეს წარსულზეც.
ვასო აბაშიძის სახელობის ახალ თეატრში დავით დოიაშვილმა 2022 წლის წლის სეზონში „თოლიას“ გამორჩეული, მრავალი ფიქრისა და ემოციის აღმძვრელი ინტერპრეტაცია შექმნა. ეგზისტენციალურ თეატრში არსებული, აბსურდისტებთან უკიდურეს ზღვრამდე მისული გლობალური გაუცხოება ჩეხოვის დრამატურგიის, ამ შემთხვევაში კი „თოლიას“ ერთ-ერთი უმთავრესი პრობლემაა.
ბოლო პერიოდში ქართველი თეატროლოგები ხშირად საუბრობენ იმის შესახებ, რომ ქართულ თეატრში მოღვაწე რეჟისორები არ ისწრაფვიან თვითგანვითარებისაკენ. ეს ეხება, როგორც სარეჟისორო ესთეტიკას, გამომსახველობით ხერხებს, სტილისტიკას, ასევე თანამედროვე დრამატურგიული ნაწარმოებების განხორციელების სიმწირეს. ხშირად რეჟისორები სეზონის განმავლობაში ერთი და იგივე დრამატურგის, ერთსა და იმავე პიესას დგამენ.
.png)
„დედაომი“ დათა თავაძის პიესაა, რომელიც ქართული თეატრის სცენაზე პირველად საბა ასლამაზიშვილმა ოზურგეთის ალექსანდრე წუწუნავას სახელმწიფო დრამატულ თეატრში დადგა და სულ ახლახანს, დედაქალაქის მაყურებელმა იგი საგასტროლო ჩვენებების ფარგლებში თუმანიშვილის კინომსახიობთა თეატრში, მცირე სცენაზე, ექსპერიმენტულ სივრცეში იხილა.
სოხუმის სახელმწიფო დრამატულ თეატრში, თანამედროვე ეპოქაში მოღვაწე დრამატურგის, ფლორიან ზელერის ტრილოგიის („დედა“, „მამა“, „ვაჟიშვილი“) მესამე ნაწილი მერაბ ყოლბაიას რეჟისორობით წარმოადგინეს, სადაც ძირითადი პრობლემების პირველწყარო იმაში მდგომარეობს, რომ ადამიანები, მით უმეტეს ოჯახის წევრები ერთმანეთს არ იცნობენ.
სპექტაკლში, ისევე როგორც პიესაში ყველა ცოცხალია, არავინ კვდება. უფრო სწორად, თანაკლასელების ქვეცნობიერში არიან მოჩვენებითად ცოცხლები, ამიტომაც უკვე მკვდრები მოგვითხრობენ აწმყოში ავბედითი წარსულის შესახებ. თეატრალიზებული თამაშის ეს ხერხი სწორად გადმოსცა შემოქმედებითმა ჯგუფმა. ამ მეთოდით პერსონაჟები უფრო მეტად გამოკვეთენ გაუცხოებას არსებული მოვლენების მიმართ.
16 მარტი, 2022... ამ დღეს შეიძლება ასეც ითქვას, რომ ძალიან გამიმართლა. სპექტაკლი დაიწყო... მოულოდნელად დარბაზში თემურ ჩხეიძე შემოვიდა და მორიდებით კუთხეში სკამზე ჩამოჯდა. რატომ გავიხსენე ეს ისტორია. ერთი დიდი ბედნიერება იყო სპექტაკლის მსვლელობის დროს ბატონი თემურის ყურება, როგორ აკვირდებოდა სცენაზე მყოფი თითოეული არტისტის ქმედებას, პარალელურად დარბაზში, მაყურებლის რეაქციებს.
ფოთის ვალერიან გუნიას სახელობის პროფესიულ სახელმწიფო თეატრში თათა პოპიაშვილმა „ტოკიოს სასტუმროს ბარი“ დადგა. ტენესი უილიამსმა ეს პიესა 1969 წელს დაწერა, რომელიც არ ითვლება დრამატურგის შედევრად. ზოგადად მიიჩნევა რომ 1960-იანი წლების შემდეგ დაწერილი პიესები მხატვრული ღირებულებით ბევრად ჩამოუვარდება მის ადრინდელ დრამატურგიას.
ტექნიკური თვალსაზრისით კონკრეტულ სივრცეს ახალი ქართული თეატრალური სინამდვილის დამკვიდრების პოტენციალი გააჩნია. ვინაიდან ქვეყანაში ჯერჯერობით არ ხდება თეატრების მუდმივი, საფუძვლიანი ტექნოლოგიური განახლება, ახალ თეატრს სცენის ტექნოლოგიური შესაძლებლობების თვალსაზრისით მთელი ქვეყნის მასშტაბით კონკურენტი არ გააჩნია.
საერთოდ, მოქმედ პირთა სასცენო სამოსის ამგვარი გადაწყვეტა თითოეული პერსონაჟის ხასიათს უსვამს ხაზს. ამ კუთხით, საჭიროდ ვთვლი, რომ განსაკუთრებით აღვნიშნო ერთ-ერთი ჭორიკანა ქალბატონი, ნინელი ჭანკვეტაძის მიერ გაცოცხლებული სახე. ეს იყო რეჟისორის გენიალური მიგნება, როდესაც მან ქართულ რეალობაში შემოიყვანა სრულიად სხვა კულტურის მქონე, მაღალი სოციალური ფენის წარმომადგენელი ინდივიდი, რაც იგრძნობა მის არისტოკრატიულ კოსტიუმში:
„თეატრში მთავარია როგორ ჰყვები იმას, რაც უკვე დაწერილია“- ეს სიტყვები გენიალურ თემურ ჩხეიძეს ეკუთვნის, რომლის ერთ-ერთ გამორჩეულ სპექტაკლზეც შევაჩერე არჩევანი, თუმცა ვიდრე სპექტაკლის განხილვაზე გადავალ, მინდა თავად პიესის - „იდუმალი ვარიაციები“ - ავტორს, ფრანგ ფილოსოფოსს, მწერალს, დრამატურგს, სცენარისტსა და რეჟისორს ერიკ-ემანუელ შმიდტს დავუთმო დრო.
ტენესი უილიამსის ყველაზე ცნობილი პიესის „ტრამვაი, სახელად სურვილი“ - (დაწერის თარიღია 1947 წელი) 2022 წელს ქართულ რეალობაში განხორციელებული იდეის, ჩემი აზრით <ოპტიმალური> რაკურსი, სწორედ პატრიარქალური დომინაციის გავლენის ხარისხი და მისი უხეში გამოვლენის ტრადიციული გზებია, რომელიც დღემდე ურყევად უცვლელია მეინსტრიმში...
გიორგი შალუტაშვილის (დადგმის ხელმძღვანელი რობერტ სტურუა) მიერ თელავის დრამატულ თეატრში განხორციელებული „ვენეციელი ვაჭარი“ კომედიაა, რომელშიც სჭარბობს კომედია დელ‘არტეს ელემენტები და ნიღბების თეატრალური ფორმები. თვით პიესა შექმნის დღიდან, სცენაზე გადატანის დროს, ბევრ სახეცვლილებას განიცდიდა იმის და მიხედვით თუ ვინ ახორციელებდა მას, ვინ თამაშობდა შეილოკს და რაც მთავარია ვინ იყო ის ადრესატი - რომელი საზოგადოება, ვისთვისაც იყო ეს წარმოდგენა გამიზნული.
ქალი წამოვარდა, გვერდით მჯდომ გოგოს ხელი დაავლო და დარბაზიდან გაიყვანა. გასვლამდე კარისაკენ მიმავალმა გაბრაზებით დამარცვლა: „კა-ტა-სტრო-ფა“. ცოტა ხანში ამ ორს უკან კიდევ სამი ქალი მიჰყვა, რომლებმაც ერთხმად გადაწყვიტეს, რომ მეტის ატანა აღარ შეიძლებოდა და დროზე გაეცალნენ უხამს სანახაობას. ეს მოხდა სამეფო უბნის თეატრში სპექტაკლ „მედეა S01E06-ის“ მიმდინარეობის დროს.
„უსიერ ტყეში“ რიუნოსკე აკუტაგავას ფსიქოლოგიური მოთხრობაა, რომელიც უმალ იპყრობს მკითხველის გულს, თუმცა სულაც არ არის მარტივი აღსაქმელი და მკითხველისგან ფიქრსაც მოითხოვს. იაპონელი მწერალი რიუნოსკე აკუტაგავა სიტყვის ოსტატია და რთული წარმოსადგენია აღნიშნული მოთხრობის უსიტყვო ინტერპრეტაცია, თუმცა თავისუფალ თეატრში შემოქმედებითი ჯგუფის მეორე ქორეოგრაფიული ნამუშევარია სპექტაკლი „უსიერი“ (პირველი - „აფეთქებული“- რეჟ. სალომე ივდითი).
„მედეას ვნებანი“ (ოთარ ჭილაძის ნაწარმოების მიხედვით) მონოსპექტაკლია - ერთი მსახიობის თათია თათარაშვილის მონაწილეობით. თუმცა ზვიად ბოლქვაძის მიერ შექმნილი მუსიკალური კომპოზიცია არ ტოვებს შთაბეჭდილებას რომ სცენაზე ერთი მსახიობია; ჟანრობრივად მონოდრამა, ჩემი აზრით, უფრო კანტატაა ან ორატორია გუნდის, ორკესტრისა და და ერთი მსახიობის შესრულებით იმდენად შთამბეჭდავია და დრამატურგიულადაა აწყობილი პარტიტურა, წარმოდგენა იქმნება რომ სცენაზე ხალხის ქორო-მასაა და მედეა - რომლის ირგვლივ არათუ მითების მრავალსახეობაა შექმნილი,
გია კიტიას სარეჟისორო ჯგუფის სტუდენტ მარიამ სიხარულიძის სპექტაკლი ,,გეტო“ (იეშუა სობოლის პიესა) თუმანიშვილის თეატრის სცენაზე დაიდგა. სპექტაკლმა ჩემში, როგორც მაყურებელში, მეორედ ნახვის სურვილი გააჩინა. მიზეზი ამისა კი არა მხოლოდ გემოვნებიანი მუსიკა, ქორეოგრაფია, თუ სცენოგრაფია, არამედ ცოცხალი პროცესი იყო, რომელიც სცენაზე დაიბადა.
აქ რეჟისორს და მსახიობთა გუნდს დიდი შრომის გაწევა უწევთ, რომ მაყურებელი გააცინონ, სცენაზე შექმნან კომიკური სიტუაცია, მიაღწიონ მაქსიმალურ გულწრფელობას და ბუნებრიობას, ამავდროულად ილაპარაკონ ადამიანების მანკიერ თვისებებზე. ეს კარგად იცის მალხაზ ასლამაზიშვილმა, რომელსაც დიდი გამოცდილება აქვს კომიკური ჟანრის პიესების დადგმის, რომელთა უმრავლესობა წლების განმავლობაში აცოცხლებს სხვადასხვა თეატრის რეპერტუარს.
საბა ასლამაზიშვილი ერთი მხრივ ცდილობს გაექცეს, დაშორდეს ლაშა თაბუკაშვილის პიესის ატმოსფეროს, ეპოქას, განწყობას, ხოლო მეორე მხრივ, ის მაინც დრამატურგის პირველწყაროში ტრიალებს. ამ გაქცევაში მას ელენე ჭიჭინაძის სცენოგრაფიაც ეხმარება, რომელიც სტატიკურია და თითქოს არა მხატვრული, ყოფითი. სპექტაკლში კი პერსონაჟები და რეჟისორი ყოველგვარ ყოფითობას გაურბის.
პირველი პრემიერა, დმანისის სიცოცხლე განახლებულმა თეატრმა დედაქალაქში, თავისუფალ თეატრში გამართა. ამ ფაქტმა სამართლიანი აზრთა სხვადასხვაობა გამოიწვია საზოგადოების გარკვეულ ნაწილში. დმანისის თეატრი პირველ ყოვლისა დმანისელებისთვის უნდა არსებობდეს. როგორც გაირკვა, თეატრი არ აპირებს მომდევნო პრემიერების და რიგითი წარმოდგენების სულ თბილისში გამართვას.
საქართველოს შოთა რუსთაველის თეატრისა და კინოს სახელმწიფო უნივერსიტეტის დრამის ფაკულტეტის თეატრის რეჟისურის სპეციალობის ჯერ კიდევ, სტუდენტმა გიორგი კაშიამ, 2022 წლის 27 მარტს, ქალაქ ქუთაისში, არა სათეატრო სივრცეში, არამედ, ბარ-რესტორან „სახლში,“ ქუთათურებს ერთ მოქმედებიანი სპექტაკლის - „ომი, ომია“ - პრემიერა წარმოუდგინა, რომლის ტექსტის ავტორი თავად რეჟისორი გახლავთ. ამ წარმოდგენით ახალგაზრდა შემოქმედმა სოლიდარობა გამოუცხადა უკრაინაში დაღუპულ გმირებს.
ლაშა თაბუკაშვილის პიესები, მე-20 საუკუნის 70-იანი წლების ბოლოდან იდგმება, როგორც საქართველოში, ასევე, მის ფარგლებს გარეთაც. დრამატურგის ათამდე დაწერილი დრამატურგიული ნაწარმოებიდან, რამდენიმე იმ პერიოდიდან დაწყებული დღემდე დიდი პოპულარობით სარგებლობს. მათ შორის, ერთ-ერთ პირველ პიესას - „ათვინიერებენ მიმინოს“ - ხშირად ახორციელებენ სხვადასხვა თაობის რეჟისორები.
სწორედ ამ დამყაყებული გარემოს დანგრევას ცდილობს სუსტი, მაგრამ შთამაგონებელი სიყვარულის მოლოდინით აღსავსე, ნევროზებითა და პოეტური კეკლუცობით გამორჩეული ბლანში. თუმცა ნიუ-ორლეანის ეს კვარტალი (რამდენად ნატიფი ირონიაა, მას რომ „ელისეს მინდვრები“ ჰქვია) სტენლი კოვალსკის სამფლობელოა და ამ სივრცეს არავის დაუთმობს.
2020 წლის მარტის თვეში, თეატრალური უნივერსიტეტის დრამის რეჟისურის სტუდენტების ინიციატივით (ქეთევან სამხარაძე და დავით თარბა) სოციალურ ქსელში გამოჩნდა სახელოვნებო პლატფორმა „პიესების ონლაინ კითხვა/Plays Online Reading“, რომელმაც ონლაინ მაყურებლისთვის წარადგინა რამდენიმე თანამედროვე პიესის კითხვა, სხვადასხვა თაობის მსახიობებისა და სტუდენტების მონაწილეობით.
როდესაც კულტურის, სპორტისა და ახალგაზრდობის სამინისტროს მხარდაჭერით, ორთაჭალის N12 გამოსასწორებელი დაწესებულების ტერიტორიაზე ალტერნატიული არტ-სივრცე შექმნა (სადაც გამოფენები, პერფორმანსები და თეატრალური სპექტაკლებიც გაიმართა), ალბათ ვერავინ წარმოიდგენდა, რომ შესაძლებელი იქნებოდა თანამედროვე ცეკვის თეატრის სპექტაკლის ნახვაც
დაახლოებით ერთსაათიანი „შექსპირის სონეტების“ ქორეოგრაფია სწორედ ლაშა რობაქიძეს ეკუთვნის, სცენოგრაფია - კახა ბაკურაძეს, ხოლო კოსტიუმები - ტატო გელიაშვილს. მუსიკა უფრო ჭრელი და ამორფულია: ელექტრონული მუსიკით დაწყებული, ძლივს მბჟუტავი ლირიკული ხმებითა და თავად შექსპირის სონეტების ციტატებით დამთავრებული.
ის, რაც დღეს უკრაინაში ხდება, რა თქმა უნდა, ყველა ჩვენგანს აღელვებს. განსაკუთრებით, საქართველოში!.. რადგან რუსეთის მხრიდან აგრესია, ოკუპაცია, იმპერიული პოლიტიკა არაერთხელ საკუთარ ტყავზე ვიწვნიეთ... ჩვენს თვალწინ გათამაშებული წარმოდგენა 8-9 წლის წინანდელ მოვლენებს ეხება და ის რეალურად მომხდარ ისტორიას ეფუძნება. ბუნებრივია, ეს კიდევ უფრო ზრდის განცდის სიმწვავეს.
პროექტი (პროექტის მენეჯერი სოფო-მარიამ ქორიძე), რომლის მზადება სხვადასხვა მიზეზების გამო სამიოდე წელი გაგრძელდა ჩემი აზრით, სრულიად ესადაგება იმ ჩანაფიქრს, რომელიც ლილი იოსელიან ჰქონდა. ნიშანდობლივია ისიც, რომ ამ პრემიერით იწყება მიხეილ თუმანიშვილის კინომსახიობთა თეატრის ახალი ცხოვრება, მას შემდეგ რაც ამ თეატრს ახალი სამხატვრო ხელმძღვანელი იოანე (ვანო) ხუციშვილი ჰყავს.
„ირინეს ბედნიერება“ დავით კლდიაშვილის ერთ-ერთი საუკეთესო პიესა, არასდროს კარგავს აქტუალობას მიუხედავად იმისა რომ მისი დაწერიდან (1897 წ.) თითქმის საუკუნე გავიდა. დღესაც ქალებზე ძალადობის, ქმრის მიერ ცოლის მოკვლის იმდენი შემთხვევა ფიქსირდება, რომ დაუჯერებელიც კია, რომ ოცდამეერთე საუკუნეში ვიმყოფებით.
2016 წელს, როდესაც გიორგი ალექსიძის სახელობის „თბილისის თანამედროვე ბალეტი“ დაარსდა, ეს თანამედროვე ცეკვის თეატრის ლანდშაფტის მნიშვნელოვან ცვლილებას მოასწავებდა. რაც არამხოლოდ თანამედროვე ბალეტის განვითარებას, არამედ საერთოდ, ცეკვის თეატრის (თავისთავად, ტერმინი Contemporary Dance გაცილებით ფართო მნიშვნელობისაა და თანამედროვე ქორეოგრაფიის სრულიად განსხვავებულ მიმართულებებს გულისხმობს) წახალისება-განვითარებას გულისხმობდა.
თავისუფალ თეატრში პრემიერა შედგა: რეჟისორმა ირაკლი გურგენიძემ და შემოქმედებითმა ჯგუფმა (რომელიც ძირითად მოწვეული მსახიობებისგან შედგება) ტენესი უილიამსის „ტრამვაი სახელად „სურვილი“ წარმოადგინეს. სცენაზე ჭვავის ყანის მსგავსი დეკორაციაა და უნებლიედ გახსენდება ჯერომ სელინჯერის რომანი „თამაში ჭვავის ყანაში“, რომელიც გასული საუკუნის ამერიკის 50-იანი წლების ყოველდღიურობას ასახავს. რომანის გმირი ჭვავის ყანის პირად დგას, რომ შემთხვევით იქ მოთამაშე ბავშვები უფსკრულში არ გადავარდნენ.
გიგა ლორთქიფანიძის სახელობის რუსთავის მუნიციპალურ დრამატულ თეატრში - „მიმძიმს ამაზე საუბარი“ - პირველად ნახვის შემდეგ, რეჟისორს, ბატონ სოსო ნემსაძეს გავესაუბრე და საუბრის ბოლოს ვუთხარი: „ნამდვილი საშინელება იყო.“ ყოველ ჯერზე, ამ სპექტაკლის ნახვისას, მხოლოდ ერთი რამ მიტრიალებს თავში – საშინელებაა! საშინელებაა!..
ომის გარდაუვალ სისასტიკეზე აგებული, ემოციით დატვირთული, ტრაგიზმით აღსავსე, უბედურებას მოცული ადამიანები, სულიერი ტკივილებისა და განცდების გაცხადება, მომავლის იმედის დაკარგვა და ამ ცხოვრებას შეგუებულ ინდივიდებს სპექტაკლში ,,ცუდი გზები’’ აცოცხლებენ არტისტები: სოფია სებისკვერაძე, გიორგი გასვიანი, ოთო ჩიქობავა, მამუკა მაზავრიშვილი, თამარ ბეჟუაშვილი და თეკლა სულაქველიძე, სანდრო ახმეტელის სახელობის სახელმწიფო დრამატულ თეატრში ირაკლი გოგიას რეჟისორობით.
ახმეტელის თეატრის სცენიდან, რამდენიმე წლის წინანდელ ნამდვილ ისტორიებს გვიყვებიან, რომელიც დღევანდელი მსოფლიოსთვის ყველაზე აქტუალურ და მწვავე პრობლემას - ომს ეხება. ეს ის თემაა, რომელიც სამწუხაროდ, ახლა და ამ წუთას აქტუალურია, როცა ჩვენს მეზობელ და მეგობარ ქვეყანაში უკრაინაში ომი მძვინვარებს, რომელიც პირდაპირ და ირიბად ჩვენც გვეხება.
მსურს, აღვნიშნო სპექტაკლის ქორეოგრაფიული მხარე (ქორეოგრაფი - ნათია ჩიკვაიძე), რადგან ისეთ სინთეზურ ხელოვნებაში, როგორიცაა თეატრი, დიდი მნიშვნელობა ენიჭება იმ გარემოებას, რომელიც არა კონკრეტულად ქორეოგრაფიულ დადგმას ეხება, არამედ პლასტიკით გადმოცემულ ნარატივს, რომელიც ამ შემთხვევაში ვფიქრობ, რომ შესაძლებელი იქნებოდა უფრო მეტად მეტყველი ყოფილიყო, ვიდრე ეს წარმოჩნდა სპექტაკლში ,,მედეაs01e06’’.
გიორგი აფხაზავას ბეკეტი: რამდენიმე წლის წინ, თუმანიშვილის თეატრში, ახალგაზრდა რეჟისორმა გიორგი აფხაზავამ, ბეკეტის „გოდოს მოლოდინის“ საინტერესო ინტერპრეტირება განახორციელა. 2022 წლის მარტის ბოლოს, თავისსავე დაარსებულ - კამერულ თეატრში - მაყურებელს „ბედნიერი დღეების“ რეჟისორული ინტერპრეტაცია-კონცეფცია შესთავაზა (რეჟისორის ასისტენტი ლევან ბაქრაძე).
სპექტაკლი „ინტერვიუ“ ეხება თანამედროვეობისთვის აქტუალურ თემებს და შესაბამისად ის რამდენიმე თვალსაზრისით არის მნიშვნელოვანი: ეთიკური ნორმები, მათი რღვევა და მედიის მუშაობის მეთოდები. რეჟისორი მსახიობთა (მსახიობები: ლიზი კოტრიკაძე და გივი ბალანჩივაძე) საშუალებით გამოხატავს მოქალაქეობრივ პოზიციას და საზოგადოებას ახსენებს აღნიშნულ პრობლემებს, რომელთა გადაჭრაც საბოლოო ჯამში პროფესიული პასუხისმგებლობის გაღვივების გარეშე სრულიად შეუძლებელია.
შემთხვევითი არ არის, რომ ჯერ კიდევ შემორჩენილი „ბედნიერი დღეების“ ათვლას ბეკეტი სწორედ ქალს - ვინის მიანდობს. „არასოდეს დამავიწყდება სადღაც სივრცეში გამოკეტილი ქალის გამოსახულების სრულყოფილი სიმარტივე. შესაძლოა პიესის ფორმალურმა სიმკაცრემ ჩემს სათქმელს მეტი სიმძაფრე და ემოცია შესძინა“ - აღნიშნავს ერთ-ერთ ინტერვიუში დრამატურგი.
რეჟისორმა გეგა გაგნიძემ ორი წლის წინანდელი, ხმაურიანი და ლამის სენსაციური დებიუტის შემდეგ (სპექტაკლი „ბალიშის კაცუნა“ თეატრალური უნივერსიტეტის სარდაფში, რომელიც 2019 წლის წინანდლის ახალგაზრდული პრემიით აღინიშნა), პოსტპანდემიურ თბილისს აპრილის ბოლოს პრემიერა შესთავაზა: ათონელის ქუჩაზე მდებარე თეატრში მან თანამედროვე შოტლანდიელი დრამატურგის, დევიდ ჰაროუერის გახმაურებული პიესა „შავი ფრინველი“ დადგა.
2019 წლის 17 მარტს, მოძრაობის თეატრში, იოსებ ბაკურაძემ დანტე ალიგიერის მიხედვით დადგა „ღვთაებრივი კომედია“. მოგეხსენებათ დანტე ალიგიერი მეთოთხმეტე საუკუნეში მოღვაწეობდა და თოთხმეტი წლის განმავლობაში ქმნიდა ამ სქელტანიან ნაწარმოებს, რომლის ბოლომდე გააზრება და შეცნობა ძალიან რთულია. დღემდე საკამათოა ასვე ამ გენიალური პოემის სახელწოდება, თავდაპირველად დანტემ მხოლოდ „კომედია“ უწოდა, ხოლო ღვთაებრივი პოეტის გარდაცვალების შემდეგ დაუმატეს ეპითეტად.
რუსთაველის ეროვნული თეატრის მცირე სცენაზე დადგმული „ძუნწი“ არ გახლავთ მხოლოდ გიორგი ერისთავის პიესის სცენური ინტერპრეტაცია, აქ შეხვდებით ავქსენტი ცაგარლის ხანუმას. ფაქტობრივად, რეჟისორი გოჩა კაპანაძე, რომელიც ტექსტის სცენური ვერსიის ავტორიცაა, ამ ორი ნაწარმოების კომპილაციას გვთავაზობს. შესაბამისად, სრულიად ახალ ისტორიას ერისთავისა და ცაგარლის სიუჟეტების მოტივებზე. უნდა ითქვას, რომ ორი სხვადასხვა ნაწარმოების ეპიზოდების გაერთიანება ერთ ამბად ოსტატურად მოახერხა რეჟისორმა.
პაატა ციკოლია დიონისური ტიპის დრამატურგია, მაგრამ აპოლონური ტიპის რეჟისორი, შესაბამისად, წინააღმდეგობა ტექსტსა და დადგმას შორის თვალშისაცემია. სცენაზე ციკოლიას უყვარს პლასტიკურობა, სადა და ფართო ფონი, ქანდაკება ქანდაკების სახით (ფორმათა გეომეტრია) და ქანდაკება მსახიობებში. სცენური მოქმედების აღმით ბალანჩინის ჰგავს (ქორეოგრაფიული ნაწილი „მოჭრილი თითის ამბავში“).
სოსო ნემსაძის „კუკარაჩა“ ნამდვილად არის მცდელობა ნოდარ დუმბაძის მოთხრობის ახლებურად და თანამედროვედ გადააზრების, კლიშეებისგან და შტამპებისგან თავის დაღწევის. თუმცა, რეჟისორი მაინც თავს იზღვევს და საბჭოთა მილიციელის სიყვარულის ამბავს, როგორც ათწლეულების წინ მომხდარ სევდიან ისტორიად წარმოგვიდგენს და არა როგორც დღევანდელობას.
ფანატიკური რწმენა ადამიანებს არ აძლიერებს. პირიქით, იგი მათ სიძულვილსა და ძალადობის სურვილს უძლიერებს იმ ადამიანების მიმართ, რომლებსაც იმის არ სწამთ, რისიც სხვებს. ნუთუ მაქვს უფლება, მქონდეს აზრი, მაგრამ სხვას ვართმევ უფლებას, ჰქონდეს ჩემგან განსხვავებული აზრი - სამწუხაროდ, დღევანდელი საპატრიარქოს სახე სწორედ ასეა ილუსტრირებული.
ციფრულ სამყაროში შექმნილი პერსონაჟები - სერფიტები ჰოლიზეუმის პავილიონში ვირტუალურ სივრცეში გაცოცხლდნენ. როგორც პროექტის ავტორები ირწმუნებიან ეს არის NFT (Non-fungible token) პერსონაჟების პირველი გაცოცხლება. სწორედ აქ, ამ პროექტში შეხვდა ერთმანეთს NFT, ვიდეო არტი, ელექტრონული მუსიკა და თეატრი ერთმანეთს.
სპექტაკლი „თამაშის“ სახელით იქნა განხორციელებული (ისევე როგორც მისი ფრანგული ვერსია „Le jeu“), რაც ჩემი აზრით, ზუსტად ესადაგება იმას, რაც სცენაზე ხდება, არა როლების გათამაშების თვალსაზრისით, არამედ უფრო მეტი - იმის გარკვევით როდის „თამაშობდნენ“ პერსონაჟები საკუთარ ცხოვრებას, იქამდე ვიდრე ამ თამაშს წამოიწყებდნენ, თუ ახალა, როცა ამ თამაშის თამაშში არიან ჩართული (ბოდიშს ვიხდი ამ ტავტოლოგიისათვის, თუმცა რეალურად სცენაზე სწორედ ეს ხდება).
დათა თავაძის მიერ ქართულ სცენაზე დადგმული სპექტაკლებიდან ყველაზე მწყობრად გამართულ და დასრულებულ ნაწარმოებად (ჩემთვის) მაინც ითვლება „პრომეთე, დამოუკიდებლობის 25 წელი“, სადაც, დათა ზუსტი რეჟისორული ალღოთი ირჩევს მსახიობების გუნდს, ზუსტი რეჟისორული ალღოთი ანაწილებს ამოცანებს და მსახიობებიც ბუნებრივად, სიღრმისეული გააზრებით იღებენ რეჟისორისგან განკუთვნილ ფუნქციებს და გადასცემენ მაყურებელს საკმარისი ეგზალტაციით ნაზავ ექსპრესიულობას...
ექსპოზიცია-პერფორმანსი, რომელიც დიდი იშვიათობაა ჩვენს სახელოვნებო სივრცეში, აერთიანებდა ინსტალაციას, ვიდეო არტს, ტექსტსა და მუსიკას (მუსიკალური გაფორმება გიორგი ჯიქია). არტისტები შეეცადნენ დღემდე ამოუცნობი და ამიტომაც, მარადიულად მიმზიდველი მითოლოგიური სახე-ხატის - კოლხი მედეას მხატვრული სახის ახლებურ გადამუშავება-გააზრებას, რომლისთვისაც რეჟისორმა ვანო ხუციშვილმა თანამედროვე ბერძენი ავტორის ანდრეას ფლურაკისის მონოპიესის ტექსტი „მედეას ბურკა“ (თარგმანი სოფიო შამანიდი) გამოიყენა.
ვალერი ოთხოზორიას ახალი პიესის - „წმინდა ნაწილები“ (რომელიც აუცილებლად გახდება ფართო განსჯის საგანი არა მხოლოდ განსხვავებული ენობრივი სტრუქტურის, არამედ მასში მწვავედ და სწორად დასმული პრობლემის გამო), მთავარი გმირი, მონაზონი ნაზი დაავადებულთ სასწაულებრივად კურნავს, მაგრამ მას განკურნებულები პოლიციაში უჩივიან.
სპექტაკლი, რომელზეც ჩემი შთაბეჭდილება მინდა გაგიზიაროთ, გვიან ვნახე. იგი უკვე მესამე წელია ქუთაისის ლადო მესხიშვილის პროფესიულ დრამატული თეატრის რეპერტუარშია და 2020 წელს თეატრალური საზოგადოების „გრან პრი“ დაიმსახურა. ასე მოხდა იმიტომ, რომ სპექტაკლის ნახვა ქუთაისის თეატრის სცენაზე მინდოდა, სადაც დაიდგა იმ განსაკუთრებული სცენოგრაფიული და აზრობრივი გადაწყვეტილების გამო, რაც ახალგაზრდა რეჟისორმა ნინი მაღლაკელიძემ მიიღო.
უმძიმესი, გაუსაძლისი პირობების ფონზე ზუგდიდის თეატრის სამხატვრო ხელმძღვანელმა, ლაშა შეროზიამ ადგილობრივ დასთან ერთად წარმოგვიდგინა სპექტაკლი - „ნოველები ცხოვრებიდან ანუ დიგი-დიგი, ბუმ-ბუმ, პუცი-პუცი“. რეჟისორის ჩანაფიქრი დროისა და ადგილის დისტორსიისკენ არის მიმართული, რაც სპექტაკლის მიმართ სხვადასხვა ასოციაციას იწვევს.
ბოლნისის თეატრმა, სამწლიანი შესვენების შემდეგ, ოთხმოცი წლის იუბილე აღნიშნა. თბილისიდან მიწვეულმა რეჟისორმა, იოსებ ბაკურაძემ, მაიკლ ფრეინის კომედიური პიესით „ხმაური სცენის მიღმა“ გახსნა სეზონი. ეს ნაწარმოები არა ერთხელ დადგმულა ქართულ სცენაზე. მნიშვნელოვანია, რომ რეჟისორმა შემოქმედებით ჯგუფთან ერთად სცენის გაჩერებული წრე დაატრიალა, რომელიც 15 წელი უფუნქციოდ იყო.
აკადემიურ თეატრთან პაექრობაში შესული ახალგაზრდული თეატრი მსახიობს ეთიკურ ფუნქციას აცლის, რა დროსაც სუბიექტი (მსახიობი) ხდება ცარიელი სხეული (ფეტიშის ობიექტი - სხეული, რომელსაც არ გააჩნია ისტორიულ-მენტალური მეხსიერება) საბოლოო ჯამში ასე ვიღებთ მომაკვდავ სივრცეს, სადაც შექსპირის, შილერის, მოლიერის, ბრეხტის და სხვა დიდი დრამატურგების პიესები ინსცენირებისას შინაარსისგან იცლება, რჩება ფასადი ფიშლის და ვაისის (ყალბი) რედი-მეიდების სტილში.
რეჟისორები ბრაზობენ როცა თეატრმცოდნეები ცდილობენ დააზუსტონ რომელ მიმართულებაში მუშაობს სპექტაკლის დამდგმელი, რომელ ჟანრს მიეკუთვნება მათი ნამუშევარი, თუმცა... სპექტაკლის საფუძველზე ვცდილობთ განვსაზღვროთ რა სტადიაზე იმყოფება ჩვენი სამყარო, რა გველის მომავალში, რომლის ხილვათა წვდომასაც სწორედ ისინი ახერხებენ ხოლმე და განათავსებენ თავიანთ ქმნილებებში.
„ნოე“ არის სპექტაკლი, რომელზეც, ჩემი აზრით, მოგვიანებით, გვიან, ან წლების შემდეგ უნდა ისაუბრო; უნდა გაიხსენო, როგორც ბავშვობა, როგორც წარსული, შესაძლოა როგორც ის, რაც არ გვახსოვს, ისტორია პრეისტორიული, მაგრამ აქ და ახლა; ისტორია, როგორც ანტი-ისტორია, ისტორია, რომელსაც უარყოფ; უნდა გაიხსენო, როგორც უარყოფის უარყოფა; გახსენება, როგორც დიალექტიკურად ფილოსოფოსობა.
UNMEMORY (აი, ასე უთარგმნელად, გამოგონილი - ხელოვნურად შექმნილი სიტყვით. ასე მხოლოდ ერთ ძველ კომპიუტერულ თამაშს ერქვა - მეხსიერების დაკარგვაზე და მისი ლაბირინთებიდან გამოსავლის ძიებაზე) როგორც ხსოვნის კონტრაპუნქტი - უწყვეტად, თითქმის ორი საათი გრძელდება და სხვადასხვა ხერხითა და ფორმით, ჟანრშიც კი, წრეში აქცევს და კეტავს მაყურებელს. აშკარად შეიგრძნობა ჩაკეტილობის. ვითარებიდან გამოუვალობის მდგომარეობაში ყოფნისა და სამყაროს ასეთად აღქმის არსებობა. ფარული შეგრძნება და გზავნილები.
„ბედნიერი დღეების“ გარემო, უდაბნოა, რომელსაც დასასრული არ გააჩნია და, პროექციის საშუალებით, სცენის სიღრმეში ჰორიზონტზეა გადაჭიმული, რაც უფრო ამძაფრებს მიუსაფრობის შეგრძნებას (სცენოგრაფი სოფიკო კიკაბიძე), და, რასაც თან ახლავს მოვლენის შესაბამისი, მაყურებლის ყურსა და გრძნობათა ბუნებაზე ემოციურად მოქმედი მუსიკალური გაფორმება, რომელიც რეჟისორმა კომპოზიტორ გია ყანჩელის მელოდიებით გააფორმა.
ვფიქრობ, რომ „ღმერთები“ შეშლილობაზეა. შესაძლოა, მისი შინაარსი ოდნავ სხვაა, მაგრამ მისი სტიქია, მისი ფორმა, მისი პათოსი და ეთოსი სიგიჟეა. და თუკი სიგიჟე, როგორც დღესასწაული (სიგიჟე-დღესასწაული, სიგიჟის დღესასწაული, როგორც გაგიჟების დღესასწაული) თეატრის დაფარული საფუძველია, რომელიც თეატრის მექანიზმმა ალაგმა და რაციონალურ ფარგლებში მოაქცია, გონების კულტურულ მანქანად გარდაქმნა, მაშინ გამოდის, რომ ნებსით თუ უნებლიეთ, „ღმერთები“ სწორედ ამ პირველყოფილ, თეატრამდელ სტიქიას რეზონირებს, სწორედ იმ ნიადაგზე ან იმ იმპულსებიდან (ყველაზე ცოტა, იმპულსებისკენ) ვიბრირებს.
სამეულ ბეკეტის „გოდოს მოლოდინში“ გოგი ჩაკვეტაძის სპექტაკლია, რომლის პრემიერაც მარტის ბოლოს გაიმართა და სცენაზე ამ ოთხი პერსონაჟიდან (ბექა პაპუაშვილი, ლაშა წიფლაშვილი, დათა ხუნაშვილი, ლექსო ცინკვერაშვილი-რაზმაძე) მისი სტუდიის კურსდამთავრებულებიც არიან. აქვე მინდა აღვნიშნო, რომ მსახიობებმა შესანიშნავად გაართვეს თავი რთულ ამოცანას, ვინაიდან აბსურდის ეს პიესა როგორც წესი „მახეს უგებს“ შემსრულებლებს.
სლავომირ მროჟეკის დრამატურგია თანამედროვე ქართულ თეატრისთვის არ არის ახალი. სხვადასხვა თეატრში და სხვადასხვა დროს, იდგმებოდა მისი „ემიგრანტები“, „სტრიპტიზი“, „ღია ზღვაში“, „პოლიცია“. „ქვრივები“ კი პირველად დაიდგა საქართველოში და თანაც ძალიან განსხვავებული და უცნაური ინტერპრეტაციით. ახალგაზრდა რეჟისორმა გიორგი გამყრელიძემ შეცვალა პერსონაჟები და ქვრივი ქალების ნაცვლად პიესა დადგა ქვრივ მამაკაცებზე.
„დეკალოგი“ - სამეფო უბნის თეატრშის ქართულ-პოლონური კოლაბორაციაა. პოლონელმა რეჟისორმა, ვოიტეკ ფარუგამ (თავის ქვეყანაში ერთ-ერთი გამორჩეული რეჟისორია. 2016 წელს მარჯანიშვილის თეატრთან და თბილისის საერთაშორისო თეატრალურ ფესტივალთან ერთად სპექტაკლი „მარცხენა მაღალ ქუსლებზე“ დადგა) საკმაოდ წარმატებული და ცნობილი ეკრანიზაციის სასცენო ვერსია წარმოგვიდგინა. სპექტაკლი თავისთავად უკვე ინტერესს იწვევს - რისი თქმა სურს შენს ქვეყანაში პოლონელ რეჟისორს და რაც ყველაზე მთავარია, სპექტაკლი მოლოდინს გაამართლებს თუ არა.
ომის და ომში მყოფი ადამიანების ამბავს დათა თავაძე ზოგჯერ იუმორითა და თვითიორნიით ჰყვება, განსაკუთრებით ეს გამოსჭვივის ზინასა (თამარ მდინარაძე) და თინას (შორენა გვეტაძე) დიალოგებში. ომის სიმძიმეს მათი ოდნავ აბსურდული დიალოგები ამსუბუქებს. საბა ასლამაზიშვილის ინტერპრეტაციაში კი იუმორის კვალი გამქრალია და ის მხოლოდ დრამატული პასაჟებით არის დატვირთული.
გაცილებით რთულია ემსახურო ქართულ თეატრს იქ, სადაც ყოველი წარმოდგენის განხორციელება მრავალ სირთულეებთან არის დაკავშირებული, ვიდრე, ქვეყნის რომელიმე წამყვან თეატრში, რომლის თანამედროვე, მოდერნიზებული მატერიალურ - ტექნიკური ბაზა თუ სამსახიობო ანსამბლი იძლევა პროფესიული რეალიზების სრულ შესაძლებლობებს. ზურაბ ხვედელიძემ რთული გზა აირჩია, მთელი ცხოვრება იყო იქ სადაც ყველაზე მეტად ჭირდებოდა ქართულ თეატრს.
„ინტრო“ - მედიტაცია, საკუთარი სხეულიდან გასვლაა. აქ მსახიობების ყოველი მოძრაობა ავანსცენიდან ნათქვამი სიტყვის ტოლფასია. „სულ რაღაცის რატომ გვეშინია?“; „ვის ადარდებს მომავლისკენ რომ მივდივართ ხოხვით“; „როცა დღე ღამეზე ბნელია…“; „ჩვენ არ გავქრებით...”- რეჩიტატივებს კახა ბაკურაძე ხშირად მიმართავს, რაც ფაქტობრივად რეჟისორის ხელწერად იქცა. ამ ხერხით პროტაგონისტი ინტონაციურად აქცენტირებს პრობლემებზე, რომლებიც ასე აქტუალურია დღეს.
რას წარმოიდგენდა გოგი მარგველაშვილი, რომ მისი ახალი ნამუშევრის პოლონელი დრამატურგის „ჰელვერის ღამის“ საპრემიერო ჩვენება რუსეთ-უკრაინის ომს დაემთხვეოდა, ან ირინა მეღვინეთუხუცესი, რომ მისი პერსონაჟი ალყაშემორტყმულ ბინაში აღმოჩნდებოდა ზუსტად ისე, როგორ ახლა მისი უახლოესი ნათესავები იმყოფებიან ქალაქ ხარკოვში.
„არ გვიხდით?! არ გადავიხდით“ - სოციალურ-პოლიტიკური კომედია, სატირა, ტრაგიკომედია, ფარსი, გროტესკი, აბსურდამდე მისული ფანტასმაგორიაა, რომლის სამეტყველო „ენად“ და მთავარ გამომსახველ ხერხად რეჟისორი „შავ“ იუმორს მიმართავს (როგორც დრამატურგი) და გადაჭარბების (გადაცდენის) გარეშე თავისუფლად, ლაღად, მოქნილად იყენებს.
დათა თავაძის „დედაომი“ გლობალურ ომზე, ძალადობაზე, უსიყვარულობაზეა. ომი - ოჯახში, დედა-შვილს შორის, სხვადასხვა თუ ერთი სქესის წარმომადგენელს შორის, მეგობრებს შორის, ქვეყნებს შორის... ავტორის მიერ შექმნილ ტექსტში დახვეწილი იუმორიც არსებობს, რაც მკითხველს გადმოცემული ტრაგიკული, მძიმე ამბის აღქმაში ეხმარება.
ოზურგეთში დადგმული წარმოდგენა ეს არის დრამა-აქცია ომზე და მის ტრაგიკულ შედეგებზე. რამდენიმე სიტყვა თვის პიესაზე: „დედაომი“ - 2008 წლის ომის გამოძახილია. მაშინ დათა თავაძე ჯერ მხოლოდ 18-დე წლის იქნებოდა, მაგრამ ეს საშინელება მკვეთრად ჩაიბეჭდა მის მახსოვრობაში. შემდგომ იყო სტუდენტობა, „როიალ ქორთის “ ახალგაზრდა დრამატურგთა სემინარი, და იქ დაწყებული მისი პიესა „დედაომი“ შერჩეულ იქნა „აქტუალური დრამის კვირეულისთვის“ კიევში.
კომედიური ხასიათის მუსიკალურ ნაწარმოებში, რეჟისორი სცენოგრაფის (მხატვარი: ნინო კიტია) დახმარებით გვაჩვენებს ზღაპრულ სამყაროს, თავისი კოსტიუმებით თუ დეკორაციით, რომელიც ნამდვილად შთამბეჭდავია. თანამედროვე ყოფითი სიმღერები და ქორეოგრაფია (ქორეოგრაფი: დათო მეტრეველი) ის გამომსახველობითი საშუალებებია, რომელიც სპექტაკლს კრავს.
საპრემიერო სპექტაკლში გიორგი გაგნიძესთან ერთად მონაწილეობდნენ და წამყვან პარტიებს ასრულებდნენ - ლეგი იმედაშვილი, ოთარ ჯორჯიკია, გიორგი ჭელიძე, ანასტასია სოლდირევა (იტალია), ირინა შერაზადიშვილი, თამაზ საგინაძე, მარიამ ქობალიანი და რა თქმა უნდა, ჩვენი დიდებული გუნდი („სოლისტების“ გუნდი - გუნდი, რომლის მთელი შემადგენლობა „სოლისტია“ და რომელიც მსოფლიოს საოპერო გუნდებს არ ჩამოუვარდება), ავთანდილ ჩხენკელის ხელმძღვანელობით.
ინგმარ ვილკვისტის პიესა და გიორგი მარგველაშვილის სპექტაკლი ეხება სხვადასხვა სახის პრობლემას, მაგრამ მთავარი არის - ბრბოს მიერ განსხვავებული ადამიანების მოსპობის სურვილი. მართალია, დღეს საკონცენტრაციო ბანაკები არ გვაქვს და სხვადასხვა რასის წარმომადგენლებს თუ შშმ პირებს გაზის კამერაში არ ათავსებენ, მაგრამ დამეთანხმებით, რომ ხშირად იმ ადამიანების უფლებები ირღვევა, რომლებიც სხვებს არ ჰგვანან, არ აქვს მნიშვნელობა ეს იქნება აუტისტური სპექტრის მქონე ადამიანი, თუ განსხვავებული სექსუალური ორიენტაციის წარმომადგენელი.
ურთიერთობების „ფაქიზი ლირიკა“ გათამაშდა გრიბოედოვის სახელობის თბილისის რუსული დრამატული თეატრის სცენაზე, სადაც, კამერულ გარემოში, ჩაკეტილ, სერი და რუხი ტონალობის, ცისფრიდან ლურჯში გარდამავალი განათების სივრცეში, რომელიც სიცივის შეგრძნებას გიტოვებს, მიუხედავად წვრილბურჟუაზიული, სლავურ-პოლონური სცენოგრაფიისა (მხატვარი: შოთა ბაგალიშვილი), საიდანაც მკვეთრად იგრძნობა ტრადიცია და ეროვნულობა, რეჟისორმა გიორგი (გოგი) მარგველაშვილმა პოლონერი დრამატურგის ინგმარ ვილკვისტის - „ჰელვერის ღამე“ - პიესა გააცოცხლა და, მაყურებელს წარმოუდგინა ინტელექტუალური სპექტაკლი ფსიქო-დრამატულ, ფსიქო-სოციალურ ჭრილში აგებული.
ტრილოგიის ორივე ნაწილი საკმაოდ რთული და ემოციური ნამუშევარია. მინდა ხაზი გავუსვა იმ ფაქტსაც, რომ რეჟისორი დავით ჩხარტიშვილი მნიშვნელოვან და საკმაოდ თვალსაჩინო ჯაჭვს აბამს სპექტაკლებს შორის. ორივე ნაწილს ერთმანეთთან ძალიან ბევრი საერთო აქვს, დაწყებული რეჟისორული გადაწყვეტებითა და ჩანაფიქრებით, დამთავრებული მაყურებლის განლაგებით და კიდევ ბევრი სხვა რამ, უფრო მარტივიც და რთულიც.
ახმეტელის თეატრში „მედეა და ოიდიპოსი“ თანამზრახველებად მოგვევლინნენ და ეცადნენ, (ნამდვილად ცდა არ დაუკლიათ), რომ კარგი გემოვნებიანი სპექტაკლი ეჩვენებინათ. სპექტაკლის რეჟისორი ირაკლი გოგია გახლავთ, პიესის ავტორი კი ანტონინ მარტო (ირაკლი კაკაბაძე). სპექტაკლის სათაურმა დიდი ინტერესი და ინტრიგა გამოიწვია ჩემში, თან როდესაც გავიგე, რომ ახმეტელის თეატრში პროტაგონისტად რუსთაველის თეატრის მსახიობი მანანა აბრამიშვილი გვევლინებოდა ნახვის მოლოდინი კიდევ უფრო გამიმძაფრა.
გამიჩნდა კითხვა- „ჩეხოვს რა დაუწუნეს?”, მაგრამ წარმოდგენის ნახვისას, მივხვდი, რომ დრამატურგმა, რეჟისორმა და საერთოდ, შემოქმედებითმა ჯგუფმა საინტერესო და თამამი გადაწყვეტილებები მიიღეს. მოქმედება მიმდინარეობს დღევანდელ საქართველოში, ჩვენი ქვეყნისთვის დამახასიათებელი პრობლემებით. მსგავს ხერხს არაერთი ქართველი რეჟისორი მიმართავს, ამის ერთ-ერთი თვალსაჩინო მაგალითია თავისუფალ თეატრში დადგმული ავთანდილ ვარსიმაშვილის „მექანიკური ფორთოხალი“, სადაც ასახულია არა მომავლის ინგლისური საზოგადოება, როგორც ენტონი ბერჯესთანაა, არამედ 90-იანი წლების საქართველო.
პარტერში შესულ მაყურებელს სცენაზე ქალები გვხვდებიან იატაკის ჯოხებითა და ტილოებით ხელში. ქანცგაწყვეტილები სულს ძლივს ითქვამენ, რაც მანერული და არადამაჯერებელია. მსახიობები თუ უფრო ნაკლებად მოინდომებენ დაღლილობის ხაზგასმას, ცხადია უკეთესი იქნება. გამოდის პროტაგონისტი (გიორგი დოლიძე), ველოდებით, რომ სიტყვას იტყვის, ის კი ხელის მიკროფონზე დარტყმით, გულის ცემის იმიტაციას აკეთებს.
ვფიქრობ, საბა ასლამაზიშვილი იმ რეჟისორებს მიეკუთვნება, რომლის ძიების მთავარი საგანი დღევანდელი მაყურებელი და მისი ინტერესებია. შესაბამისად იგი არა მოვლენათა რიგსა და თანმიმდევრობაზე, არამედ მაყურებლის ე.წ. აფექტურ მდგომარეობაში მოქცევაზე აკეთებს აქცენტს. ამის შესაბამისია მსახიობის ამოცანა: იყოს მაქსიმალურად გამომსახველობითი
დღევანდელი თინეიჯერები უპირატესობას ანიჭებენ „ნეტფლიქსზე“ ფილმებისა და სერიალების ყურებას, თეატრებში მათ იშვიათად შეხვდებით (თუ არ ჩავთვლით 18+ მაყურებელს).
ბუნებრივია, ჩნდება კითხვა: რატომ არ დადიან მოზარდები თეატრში? განა არსად არ გადის სპექტაკლი აქტუალურ თემებზე? რა თქმა უნდა, არაერთი ღირსშესანიშნავი დადგმა არის ჩვენი თეატრების რეპერტუარში, მაგრამ ისინი ხშირ შემთხვევაში არ ეხებიან სწორედ 13-19 წლის ახალგაზრდების პრობლემებს.
სამეფო უბნის თეატრში ნინო ხარატიშვილის „მსახურთა შემოდგომის“ პრემიერა 2021 წლის შემოდგომაზე გაიმართა. ნინო ხარატიშვილი გერმანიაში მოღვაწე ქართველია, რომელიც დიდი წარმატებით სარგებლობს. მინდა აღვნიშნო, რომ მისი ერთ-ერთი წარმატებული საკმაოდ სქელტანიანი წიგნი „მერვე სიცოცხლე“ გერმანულიდან ნინო ბურდულმა თარგმნა, ახლა კი მწერალი რეჟისორის ამპლუაში მოგვევლინა, ნინო ბურდული კი სპექტაკლის ერთ-ერთ მთავარ გმირად
გიორგი ერისთავის სახელობის გორის სახელმწიფო დრამატული თეატრის სცენაზე, რეჟისორმა გოგა თავაძემ, „ვენეციელი ვაჭრის“ პრემიერა შესთავაზა მაყურებელს. შექსპირის პიესის სცენურ ვერსიას, საზოგადოება ყოველთვის განსაკუთრებული ინტერესითა და მოლოდინით ხვდება, ამ მხრივ არც გორის თეატრის სპექტაკლი იყო გამონაკლისი. საპრემიერო ჩვენებაზე მისული მაყურებელი, დიდი ინტერესით ადევნებდა თვალყურს მორიგ პრემიერას და აპლოდისმენტით აჯილდოებდა დამდგმელ ჯგუფს
ქართული ზამთრებისთვის არადამახასიათებლად ცივ და ნალექიან ამინდში, ბათუმში ვნახეთ სპექტაკლი რომელიც სამხრეთული ტემპერამენტისთვის მიუღებელ სეზონებზეც კი დაგავიწყებთ უამინდობას, უხასიათობას და გაგათავისუფლებთ გარემოპირობების დამთრგუნველი გავლენებისგან. ეს განწყობა პირველ რიგში სპექტაკლის ფორმის დამსახურებაა.
ვალერი ოთხოზორიას ტექსტი და, ამ ტექსტის მიხედვით, საბა ასლამაზიშვილის წარმოდგენა „ღმერთები“ უფრო მეტად, დისტოპიური ჟანრისკენ იხრება, რომელიც, თავისთავად ამართლებს სხვა დრამატურგის გმირების გაცოცხლებას, იმ სამყაროს შექმნას, რაც, სცენოგრაფიითა თუ კოსტიუმებით წარმოადგინა რეჟისორმა, მხატვარიც ხომ თავად გახლავთ.
ახალი თეატრის შექმნა კულტურულ-ისტორიულ მოვლენად უნდა ჩაითვალოს, რადგან თეატრის დაფუძნებით იწყება სულიერი ცხოვრება. ახალი თეატრის შექმნა ახალი სიცოცხლის დასაწყისია. ალბათ, უმეტესობას ერთხელ მაინც გვიფიქრია - ნუთუ საჭიროა ამ პატარა ქვეყანაში ამდენი თეატრი? მაგრამ თუ არ სცადე ვერც გაიგებ გაამართლა თუ არა მიზანმა.
რეჟისორებმა ლევან წულაძემ და თემო კუპრავამ, მარჯანიშვილის დიდ სცენაზე, 1967 წელს გადაღებული მხ. ფილმი „The Incident” გაასცენურეს. ფილმისგან განსხვავებით რეჟისორთა გადაწყვეტით მოქმედება პირდაპირ მეტროში იწყება, სადაც ტიპური, ყოველდღიური რუტინა თამაშდება თავისი ტრაგიკომიკური ელემენტებით. მგზავრების მყუდროებას ორი უსაქციელო ახალგაზრდა მამაკაცი არღვევს.
სარეჟისორო ნამუშევარი საინტერესო კონცეფციითაა რეალიზებული. რეჟისორი ცდილობს უკიდურესად თანადროული გახადოს თითქმის საუკუნის ასაკს მიღწეულ პიესაში გათამაშებული ერთი სოფლის მასშტაბური ტრაგედია. სპექტაკლის მხატვრული გაფორმებით, რეჟისორი და მხატვარი ნუცა ჭყონია დასაწყისშივე გვაწვდიან გარკვეულ ინფორმაციას ბერნარდას ოჯახში განვითარებული ტრაგედიის მთავარი ინსპირატორის თაობაზე.
ირაკლი გოგოლაძე ჟანის საკმაოდ საინტერესო სახეს ქმნის. ნათლად აჩვენებს პერსონაჟის მიზნებსა და მისწრაფებებს. ჟანი სპექტაკლის დასაწყისში თითქოს დაძაბულია და მისი მონოლოგი მცირე მონაკვეთის განმავლობაში მონოტონური და ერთფეროვანია, თუმცა ირაკლი სპექტაკლის განმავლობაში საკმაოდ საინტერესო ვერსიას გვთავაზობს, ჟანის ხასიათს ზუსტად შლის და გადმოსცემს
ფრეკენ ჟულის ტრაგიკული ხვედრი მთელი რიგი გარემოებებითაა განპირობებული. ის ატარებს მძიმე მემკვიდრეობას მშობლებისგან, განსაკუთრებით კი დედისგან, რომელმაც თავის დროზე უარყო მამაკაცი და შვილის აღზრდაშიც მკვეთრად გამოჩნდა ეს სიძულვილი. ფრეკენ ჟული ფაქტობრივად უსქესო ქმნილებად იქცა, რაც რეჟისორმა მის პლებეურ გარეგნობაში გამოხატა.
„UNMEMORY“ - ასე ქვია დავით ხორბალაძისა (რეჟისორი) და ლაშა ლაშხის (ასისტენტი) 90 წუთიან ნამუშევარს, რომლის პრემიერაც „ღია სივრცეში“, 2021 წლის 27-28 ნოემბერს შედგა; მუსიკალურად დატვირთული (მუსიკა: დავით ხორბალაძე და @gabiskiriamalia) წარმოდგენა ძლიერი ვიზუალური მხარითაც (სცენოგრაფი ანა გურგენიძე) გამოირჩევა. როგორ უნდა ამოვიდეთ კუბოდან, თუკი ცოცხალი დაგვმარხეს? - ამ შეკითხვით დაიწყო „UNMEMORY“-ზე მუშაობა, რომლის რეცეპტსაც ანა გურგენიძემ გაზეთის ფურცელზე მიაგნო.
სოფო ქელბაქიანმა სპექტაკლში „ფრეკენ ჟულის“ შესავლიდან, რომელშიც სტრინდბერგი თანამედროვე თეატრის და დრამატურგიის შესახებ თავის თეორიულ მოსაზრებებს ასახავს, 2-3 ნაწყვეტი ჩართო. ამ ჩართვებს კაბარეს ტიპის ფორმა აქვს მიცემული. მზარეული კრისტინას როლის შემსრულებელი თაკი მუმლაძე, ექსტრავაგანტური თეთრი ფერის პარიკით და კოსტიუმით შუშის კოლბიდან მაყურებელს თანამედროვე თეატრის სტრინდბერგისეულ ხერხებზე ესაუბრება.
დათა თავაძის სპექტაკლი იმ უბრალო ადამიანებზეა, რომლებიც საზოგადოების უმეტეს ნაწილს წარმოადგენენ. ისინი ერთი შეხედვით არაფრით არიან გამორჩეულები, არ არიან არც გამოჩენილი მეცნიერები, არც სახელგანთქმული ხელოვანები ან სახელმწიფო მოღვაწეები. ისინი ჩვენს გარშემო ასიათასობით არსებული მუშები, მაღაროელები, ბალერინები, ფეიქრები, დიასახლისები და ა. შ. არიან.
რეჟისორმა კახა გოგიძემ კომუნისტური პერიოდის ყოფის გამომსახველი ტექსტის ნაწილი თანამედროვე ტერმინოლოგიით შეცვალა. სამწუხაროდ, დღესაც აქტუალურია მატერიალური გაჭირვებაში ჩავარდნილი ინტელიგენტი ოჯახის ბედი და მორალური მდგომარეობა, მშობლებისა და შვილთა განსხვავებული თვალთახედვა არსებული ვითარებისადმი და გამოსავლის ძიების გზები.
რეჟისორმა იოანე ხუციშვილმა ნაწარმოების ტრადიციული დადგმის ნაცვლად საკუთარი ვერსია შემოგვთავაზა და სპექტაკლის ფორმის რიტუალური გადაწყვეტა შემოგვთავაზა. რიტუალებსა და ტრადიციებს ავტორი დიდ მნიშვნელობას ანიჭებს გმირთა ქმედების მოტივირებისა და ხასიათების გამდიდრებისთვის. სპექტაკლში კი ფორმამ შეიწირა ეს ხასიათები, რამაც მათი სქემატურობა განაპირობა. შეუთავსებელი აღმოჩნდა ავტორისეული შეფასება-აღწერილობის დაკავშირება გმირთა დიალოგებთან.
მგონია, რომ იმ დროს, როცა სრულიად სხვადასხვანაირი მაყურებელია დარბაზში, თუ იმ საგანგებოდ შემოსაზღვრულ სივრცეში, საიდანაც მაყურებელი აკვირდება ნებისმიერ პროცესს, დიდი ალბათობაა მისი დიდი ნაწილი დააფრთხო, საერთოდ შეაშინო და აღარასდროს გაგეკაროს... ამიტომ, ამ კუთხითაც მეტწილად ბალანსი და ზომიერებაა მოსაძებნი, რადიკალიზმში რომ არ გადაიზარდოს გამოხატვის ფორმები, რათა არ ავნოს ისევ წარმოდგენის კონცეპტს.
პანდემიურმა ვითარებამ სოციალური პრობლემები გაამძაფრა, სტატისტიკისა და ციფრების მოშველიებით არ დაგღლით, თუმცა სიტყვაზე მენდეთ, ქვეყნიდან აბარგებისა და გაქცევის მსურველთა რაოდენობა საგანგაშოა. ჩვენ, დარჩენილები, მხოლოდ ერთ მხარეს - მოგებას, გამართლებას ვხედავთ და დამთავრდა. მაგრამ არიან კი მოგებულნი შორეულ ქვეყანაზე მეოცნებე გამარჯვებულები? ვინ იცის.
თანამედროვე ქართული თეატრის რეპერტუარში იშვიათად მოიძებნება სპექტაკლები, რომლებიც ქართულ-აფხაზურ, ქართულ-ოსურ თემებს ეხება. რამდენიმე წლის წინ რეჟისორმა დიმიტრი ხვთისიაშვილმა, ნოდარ დუმბაძის სახელობის მოზარდ მაყურებელთა თეატრში, აფხაზეთისა და ქართველთა შორის მეგობრობის იდეას მიუძღვნა სპექტაკლი ‘’მე შენ მიყვარხარ.“
თბილისის თოჯინების პროფესიულმა თეატრმა ახალი სეზონი 28 აპრილს გახსნა. ნიკოლოზ საბაშვილის საავტორო სპექტაკლი ,,უსახური” იმის დასტურია, რომ თოჯინების პროფესიული თეატრი თავის ტრადიციას არ ღალატობს. თოჯინების სახელმწიფო თეატრი 1934 წლის 26 მაისს გიორგი მიქელაძის თაოსნობით დაფუძნდა. იმ პერიოდში საბჭოთა ხელისუფლება მატერიალისტური იდეოლოგიის და სოციალური პრობლემატიკის დამკვიდრებას ითხოვდა ყველგან, მათ შორის თეატრშიც. ამ დროს თოჯინების თეატრი ხელოვანებს საკუთარ თავში პატარა ბავშვის გაღვიძებისა და მარადიულ საკითხებზე ჩაფიქრების საშუალებას აძლევდა, ეს ხომ ,,საბავშვო” თეატრი იყო.
მიხეილ თუმანიშვილის სახელობის პროფესიულ სახელმწიფო თეატრში თეატრის დირექტორმა, მსახიობმა და რეჟისორმა ზურაბ გეწაძემ, საკუთარი ინსცენირებით, მსახიობების - პაატა ინაური, ვანო თარხნიშვილი, ლია კაპანაძე, ნინი იაშვილი, ქეთა შათირიშვილი, ნიკა წერედიანი, ნანუკა ლითანიშვილი, ქეთი ასათიანი, გაგი შენგელია, თორნიკე ქასრაშვილი - მონაწილეობით, პირველად, საქართველოში, ჰაინერ მიულერის „ჰამლეტი/მანქანა“ დადგა და თავსატეხი გაუჩინა საზოგადოებას.
კიდევ დიდხანს აპირებთ დედამიწის ამყრალებას? - ეს არის მთავარი კითხვა, რომელსაც ფლორიან ზელერი სვამს. მაყურებელს უნდა გაუჩნდეს თანაგრძნობა დემენციის უმძიმესი ფორმით (ალცჰაიმერი) დაავადებულის მიმართ, თუმცა შეიძლება, პირიქითაც აღმოჩნდეს და გაავებული მამა გაწიროს ისე, როგორც გაწირა ანდრეს პერსონაჟებმა. რთულია საკუთარი ცხოვრების გვერდზე გადადება ოჯახის წევრის დასახმარებლად, მაგრამ უნდა გვახსოვდეს, რომ წინ არის სიბერე...
_JPG.jpg)
თოჯინების სახელმწიფო თეატრმა მორიგი დღესასწაული მოუწყო ბავშვებს და არა მარტო მათ. თეატრმა მაყურებელს ნიკოლოზ საბაშვილის პიესის მიხედვით შექმნილი ახალი დადგმა „ცირკი“ შესთავაზა, რომელზედაც თეატრის სამხატვრო ხელმძღვანელთან ნიკოლოზ საბაშვილთან ერთად, ბახვა წერედიანმა იმუშავა. თოჯინების თეატრის ახალი სპექტაკლი „ცირკი“ წინამორბედებისგან ბევრი რამით განსხვავდება, მათ შორის, გამომსახველობითი საშუალებებით.
საბალეტო წარმოდგენა ორი დამოუკიდებელი ერთმოქმედებიანი ბალეტებისგან შედგებოდა. პირველი ყველასთვის ნაცნობი მითოლოგიური გმირის მედეას თემაზე, რომლის ქორეოგრაფიაც იური პოსოხოვმა მორის რაველის საფორტეპიანო პიესის „პავანა გარდაცვლილთა ინფანტისთვის“ და „საფორტეპიანო კონცერტი მარცხენა ხელისთვის“ შექმნა და მას მსოფლიო ხელოვნებაში ყველაზე ძლიერი და ტრაგიკული ქალის მედეას სახელი უწოდა.
ნოდარ დუმბაძის ყველასთვის საყვარელი მოთხრობის გასცენიურება, რომელიც ბერძენი ბიჭის, იანგულის, საქრთველოსადმი სიყვარულზე, საერთოდ, სიყვარულის ყოვლისმომცველობაზე გვიამბობს, თავიდანვე დადებით მოლოდინს ქმნიდა. ეს მწერალი იმ კატეგორიას მიეკუთვნება, რომელსაც, ძალიანაც რომ გინდოდეს, ვერ გააფუჭებ. რეჟისორმა პეტრე ჩარგეიშვილმა, რომელმაც სპექტკლი ბათუმის დრამატული თეატრის სცენაზე განახორციელა, შეძლო არა მარტო არ შეენელებინა ამ ცნობილი მოთხრობისადმი ინტერესი, არამედ გაეზარდა კიდეც.
რეჟისორმა გ. შალუტაშვილმა უდავოდ შეძლო შექმნა ტრაგიკომიკური ჟღერადობის წარმოდგენისა, რომელშიც ცხოვრების ირონიული ხედვა და დრამატული მოტივები ორგანულად თანაარსებობენ. მან საფუძვლიანად გადაამუშავა პიესა, რომელიც ორიგინალში არადინამიური, არაქმედითი და არასცენიურია. ლიტერატურულ პირველწყაროში მსჯელობა, მხოლოდ ტექსტი (დიალოგები თუ მონოლოგები), რომელიც სათანადო დრამატურგიულ კონფლიქტსა და სიღრმეებსაა მოკლებული, სცენაზე განხორციელებისათვის არამიმზიდველად აქცევს პიესას.
ფლორიან ზელერის პოპულარობა გასცდა ევროპულ საზღვრებს და მისი სახელი ქართველი თეატრალებისთვისაც ახლობელი გახდა. მიზეზი კი გორის გიორგი ერისთავის სახელობის პროფესიულ სახელმწიფო დრამატულ თეატრში ახლა ხანს გამართული პრემიერა - (,,მამა“ რეჟისორი დავით ჩხარტიშვილი) გახლავთ, რასაც ერთი წლის ინტერვალით წინ უსწრებდა ზელერის ,,ვაჟიშვილი“ - ს განხორციელება, ასევე დავით ჩხარტიშვილის რეჟისორობით.
სპექტაკლის დამდგმელი რეჟისორი ნევენა მიტევა (ბულგარეთი), თავის ქართულ სადადგმო ჯგუფთან (მუსიკალური გაფორმება - მერაბ ჭანიშვილი, ქორეოგრაფი - მარიკა ქვეითაია) ერთად, ცდილობს ცალკეული დაქსაქსული, დანაწევრებული, ერთი შეხედვით დამოუკიდებელი მოკლე სცენებიდან, ეპიზოდებიდან წარმოდგენის ერთიანი, მთლიანი, დასრულებული სხეული შექმნას.
ჰედაზე, სხვებზე და გარემოზე, სადაც ისინი ცხოვრობენ („ჰედა გაბლერი“ რუსთაველის თეატრში) დავიწყებ ბოლოდან: რატომ იკლავს თავს ჰედა გაბლერი? იმიტომ ხომ არა, რომ ქმარმა იურგენ ტესმანმა თითქმის მიატოვა? თუ იმიტომ რომ ეშინია ასესორ ბრაკის, რომელსაც „სამკუთხედი“ რომ არ გამოუვიდა მასზე უტყუარი ფაქტები მოიპოვა შანტაჟისათვის და მისი დამორჩილება სურს? თუ იმიტომ რომ მისი მომავალი გეგმები ჩაიშალა? თუ ყველაფერი ერთად?
„მწვანე კატა“ ქართველი მაყურებლისთვის ჯერჯერობით სრულებით უცნობი პიესაა, რომელიც ახალგაზრდა რეჟისორმა ლუკა ინწკირველმა თბილისის მოზარდ მაყურებელთა თეატრის ექსპერიმენტულ სცენაზე დადგა. თანამედროვე რუმინელი ავტორის, ელის უილკის პიესა „მწვანე კატა“ 2011 წელს დაიწერა და რამდენიმე ენაზეა თარგმნილი, დადგმულა როგორც რუმინეთში, ისე სხვა ქვეყნების სცენებზე: რუსეთში, გერმანიაში, იტალიაში და სხვა. არსებობს რადიოსპექტაკლის სახითაც. პროფესიული თეატრების გარდა, ეს დრამატული ტექსტი პოპულარულია თეატრალურ სტუდიებსა და სასკოლო თეატრალურ წრეებშიც.
გორის გიორგი ერისთავის სახელობის დრამატული თეატრი აგრძელებს დისკუსიას შვილებისა და მშობლების ურთიერთობების თემაზე. თეატრის სამხატვრო ხელმძღვანელმა დავით ჩხარტიშვილმა, ამჯერად, მაყურებელს ტრილოგიის მეორე ნაწილი ფლორიან ზელერის „მამა“ (ფრანგულიდან თარგმნა ნანა სამჭკუაშვილმა) შესთავაზა. ამავე ავტორის „ვაჟიშვილი“ ტრილოგიის პირველი ნაწილი იყო.
„სამნი სკამთან“ - ასე ჰქვია ხათუნა ბედელაძის ახალ სპექტაკლს, რომელიც რეჟისორმა თანამედროვე ქართველი დრამატურგის მანანა დოიაშვილის პიესის „დიდება იმპერატორ რამუს პირველს“ მიხედვით თბილისის გიორგი მიქელაძის სახელობის თოჯინების თეატრის სცენაზე დადგა. ერთი შეხედვით, თოჯინური თეატრისთვის (ტრადიციის შესაბამისად) შეუფერებელი პიესის დადგმა მაყურებლის არეალის გაფართოებას და საღამოს სპექტაკლების დანერგვას უწყობს ხელს. თუმცა პიესა და შესაბამისად, სპექტაკლი (ქრონომეტრაჟითაც კი) არ შორდება შვილებისა და მათი მშობლების თემატიკასაც.
ლუკა ინწკირველი, როგორც დამოუკიდებელი არტისტი თავისი გუნდით შევიდა თბილისის მოზარდ მაყურებელთა თეატრის ექსპერიმენტულ სივრცეში, სადაც თანამედროვე რუმინელი ქალი ავტორის ელის იულკის „მწვანე კატა“ დადგა. ელის იულკის პიესები, რომლებიც ძირითადად თინეიჯერების (და მათი მშობლების) აქტუალურ და მწვავე პრობლემებს ეხება, იდგმება არა მხოლოდ რუმინეთის სახელმწიფო და კერძო თეატრების, არამედ ევროპის რამდენიმე ქვეყნის სცენაზე.
ბოლო წლებში განსაკუთრებით გააქტიურდა ნიკოლოზ საბაშვილის მიმართ კრიტიკოსთა ინტერესი. ჯერ კიდევ პროფესიული მოღვაწეობის საწყის ეტაპზე რეჟისორის ერთი შეხედვით თავისებურ, თამამ თეატრალურ ექსპერიმენტებს კამათის გარეშე არ ჩაუვლია. მას შემდეგ რაც დამოუკიდებელ თეატრში განხორციელებულმა სპექტაკლმა -,,ქაღალდის წვიმა“ თეატრალური პრემია დურუჯის დაჯილდოებაზე საუკეთესო ახალგაზრდა რეჟისორის ნომინაცია მოიპოვა, ინტერესმა გაცილებით იმატა.
ზოგი ხმალამოღებული ებრძვის ამ დადგმას, ზოგიც მოკრძალებულად აფიქსირებს თავის აზრს, ზოგმა ისეთი გაუგებარი წერილი დაწერა თეატრმცოდნეები ერთმანეთს ეკითხებიან რისი თქმა სურდა ავტორსო. ეს ქაოსი სპექტაკლის მიმართ ინტერესს აღვივებს. მე კი ვეცდები მარტივი ენით და გასაგებად ვისაუბრო რუსთაველის თეატრის ნანატრ პრემიერაზე, ჰენრიკ იბსენის „ჰედა გაბლერზე“, რომელმაც ასეთი ვნებათაღელვა გამოიწვია.
თავისუფალი თეატრის სცენაზე დადგმულმა საბა ასლამაზიშვილის სპექტაკლმა კიდევ ერთხელ დაადასტურა ამ არაჩვეულებრივი, ფილოსოფიურად მოაზროვნე დრამატურგისა და მისი „მოჩვენებების“ ღირებულება. ვფიქრობ, პიესაში ჯერ კიდევ არაერთი პრობლემური აზრი დარჩა გაბედულად გამოსაკვეთი, დიდი დრამატურგის მიერ მიზეზთა გამო მხოლოდ ფარული მინიშნებით, ქვეტექსტებით გაცხადებული, მაგრამ უდავოდ ნაგულისხმევი.
რეჟისორმა თათა პოპიაშვილმა სპექტაკლი ექსპერიმენტულ სცენაზე წარმოადგინა. სცენა მაყურებელთა დარბაზთან ძალზედ ახლოა და მსახიობის ყოველი მოქმედება, ჟესტი, მიმიკა ხელისგულივით მოჩანს. მსახიობთა მეტყველებაში გაჟღერებული ოდნავი პათეტიკური ინტონაცია, რაც ზოგჯერ „გაჰკრავს“ ხოლმე სპექტაკლს, მაყურებელს ყურში ადვილად ხვდება, რისი გამოსწორებაც ვფიქრობ რომ შესაძლებელია.
ანტონ ჩეხოვი ის ავტორია, რომელსაც კიდევ უთვალავჯერ მიაკითხავენ რეჟისორები, ამ ამოუწურავი სათქმელის მქონე მწერლის შემოქმედებაში ძნელია, არ ნახო ის, რაც გაინტერესებს, რაც დღესაც აქტუალურია და კიდევ დიდხანს იქნება. ვფიქრობ, მაყურებლისთვის ლოქდაუნის მონოტონური დღეების შემდეგ ერთგვარი სიურპრიზი იყო რუსი კლასიკოსის პიესის - „თოლია“ ანდრო ენუქიძისეული ინტერპრეტაციის ნახვა.
ეროვნული თეატრის ექსპერიმენტულ სცენაზე დადგმულ ვერსიაში, ფაქტობრივად, ყველა ხასიათი, შტრიხი, მიზანსცენა ბუნდოვანებისა და გაუგებრობის ბურუსშია გახვეული. მაყურებლამდე, პრაქტიკულად ვერცერთ გმირს ვერ მოაქვს სპექტაკლის ფუნდამენტური იდეა, პრობლემატიკა და არსი. მათ შორის, ცენტრალური ფიგურის ჰედა გაბლერის „კარდიოგრამაც“ უმოტივოდ არის ნაჩვენები.
რეჟისრორმა ნიკა ჩიკვაიძემ რთული ამოცანა აიღო საკუთარ თავზე, ვინაიდან მაყურებელი აუცილებლად დაიწყებს სპექტაკლისა და ლეონიდ გაიდაის ნამუშევრის შედარებას. აქვე მინდა ვთქვა, რომ დადგმა ფილმისგან ძალზე განსხვავდება, რადგან გრიბოედოვის თეატრის მცირე სცენაზე მაყურებელი იხილავს საინტერესო რეჟისორულ გადაწყვეტებს და რა თქმა უნდა, დაინახავს მთავარ იდეას, თუ როგორ ნადგურდება ყველაფერი, როცა ხელისუფლებაში არიან უვიცი ადამიანები.
_JPG.jpg)
სპექტაკლში ნაჩვენები ერთი კონკრეტული ისტორიის განზოგადებისას, მაყურებელი ხედავს, თუ რამხელა და როგორი გავლენის მოხდენა შეუძლიათ მშობლებს შვილებზე, რა შედეგი შეუძლია მოიტანოს არასწორმა აღზრდამ, სიყვარულისა და მზრუნველობის სახელით ჩადენილმა ძალადობამ, რომელიც არა მხოლოდ სულიერ, არამედ ფიზიკურადაც კლავს ახალგაზრდა კაცს.
.jpg)
გიორგი ღონღაძის სპექტაკლი მანამდე იწყება, ვიდრე მოქმედება ძირითად ნაწილზე გადავა. და ასევე მთავრდება. თუმცა ეს რეალური და სრულიად ლოგიკური დასაწყისია, განსაკუთრებით, ფინალურ სცენასთან კონტექსტში. პატარა უბრალო მაგიდას (რომელიც შემდეგ მოქმედების ერთ-ერთ მთავარ ადგილად იქცევა) მსახიობები შემოსხდომიან - მარტინ მათევოსიანი, დეა ნემსაძე, ელენე მაჭარაშვილი, მაკი კაკაბაძე, ირინა კაკაბაძე - ერთი კაცი და ოთხი ქალი - ერთ სივრცეში.
სადამდე მივდივართ, როდესაც წესები და კანონები სრულიად იშლება და ვრჩებით საკუთარ თავთან მარტოები. იქნებ სწორედ აქ იწყება ის რთული გზა, რომელსაც საკუთარი თავის შეცნობა ჰქვია და ისადგურებს მოწყენილობა. „მოწყენილობა“ - სწორედ ესაა მთავარი გმირის „პრობლემა“ რომელმაც ისე დაუკარგა მოსვენება, რომ სიცოცხლეც სუიციდით დაასრულა.
საბა ასლამაზიშვილის სპექტაკლი, ჰენრიხ იბსენის „მოჩვენებები,“ წარმოდგენილი თავისუფალი თეატრის სცენაზე, რეჟისორის ერთ-ერთი საინტერესო ნამუშევარია. ამ სპექტაკლმა კიდევ ერთხელ დაგვარწმუნა, რომ რეჟისორის შემოქმედება სტილისტური მრავალფეროვნებითა და არაერთგვაროვნებით გამოირჩევა. ექსპერიმენტების მოყვარული რეჟისორი, ზოგჯერ საკუთარი ხელწერისგან განსხვავებულ ნამუშევარს გვთავაზობს. ამ მხრივაც საყურადღებოა „მოჩვენებების“ დადგმა.
თათა პოპიაშვილმა იბსენის ტექსტზე გურამ ღონღაძესთან ერთად იმუშავა. გაკეთდა პიესის ძალიან კარგი ახალი თარგმანი, რეჟისორმა სასცენო ტექსტი დაამონტაჟა, მსახური ბერტას პერსონაჟი საერთოდ ამოაგდო და საკმაოდ გრძელი პიესიდან დატოვა მხოლოდ ის, რაც სპექტაკლის კონცეფციას ნათლად გამოხატავს. წარმოდგენაში ყველაფერი ჰედა გაბლერის პიროვნების სრულფასოვან წარმოჩენას ემსახურება.
დიმიტრი ხვთისიაშვილის დადგმა არის ერთგვარი ირონია და პაროდია ფსევდო რომანტიკულობაზე თეატრში. მსახიობები მიმართავენ გროტესკს და უტრირებენ თითოეულ ფრაზასა და მოძრაობას. პაროდირებულია ცეკვებიც, რომელიც გია მარღანიამ დადგა. მოქმედებებს და მოვლენებს ფონად გასდევს მუსიკა (მუსიკალური გაფორმება ალექსანდრა ლორთქიფანიძე), რომელიც დინამიკურ სანახაობას მრავალფეროვნებას სძენს.
ნებისმიერი ქვეყნისთვის ძალიან მნიშვნელოვანია, ფოლკლორის, ტრადიციებისა თუ ადათ-წესების შენარჩუნება და პოპულარიზაცია. რეჟისორი კახა ბაკურაძე ამ მიზნით იღებს ხალხურ ლეგენდას ბეთქილის ისტორიაზე და ახორციელებს მესტიის კულტურის და ხელოვნების ცენტრში, ლეო ფილფანის სახელობის თეატრში. მოძრაობის თეატრმა არაერთ გასტროლს უმასპინძლა 2021 წელს, მათ შორის იყო მესტიაც. რაც ძალიან კარგი შესაძლებლობაა თბილისელი მაყურებლისთვის, თვალი ადევნოს საქართველოს სხვადასხვა რეგიონის თეატრებში მიმდინარე პროცესებს.
ცალსახად უნდა ითქვას, რომ კოტე აბაშიძის „მაკბეტზე“ კოლოსალური ადამიანური, შემოქმედებითი (და ცხადია, ფინანსურიც) რესურსი და დრო დაიხარჯა. გაწეული შრომისა და დახარჯული დროის შედეგები უახლოეს პერიოდში გამოჩნდება. „მისი უდიდებულესობა“ - მაყურებელი გადაწყვეტს მესხიშვილელთა სპექტაკლის სიცოცხლისუნარიანობას.
თბილისის ოპერა ბოლო პერიოდში ხმაურიანი პრემიერებით გვანებივრებს. ოპერის ასეთ აქტიურობას ისიც განაპირობებს, რომ ახალი სპექტაკლები, როგორც წესი, მსოფლიოს ცნობილ თეატრებშია დადგმული და შემდგომ ჩვენთან გადმოტანილი. თბილისის ოპერის მიერ „ნაქირავები“ დადგმების პრესტიჟულობა მათი ნახვის სურვილს ერთი-ორად უძლიერებს ფართო მაყურებელს.
მიუხედავად იმისა რომ მწვანე ბალახისა და განათების ფონზე კოსტიუმების ფერის აღქმა ცოტა რთულია, არ შეიძლება არ აღვნიშნო ნინო კასრაძის, ნატა მურვანიძის, კატო კალატოზიშვილის და ქეთა შათირიშვილის ექსტრავაგანტური სამოსი (I მოქმედება). ჩვენს წინაშე დგას ოთხი ქალი დიდი ძალაუფლებით, სისასტიკითა და სიბრძნით, რაც მათ ტანსაცმელშიც ისახება.
და ბოლოს; კიდევ ერთი რაც ამ ორ რეჟისორს აერთიანებს: მიშა ჩარკვიანს, საბა ასლამაზიშვილის შესანიშნავად ხელეწიფებათ მსახიობებთან მუშაობა, როგორც ინდივიდუალურ ასევე კოლექტიურ პლანში. ეს სპექტაკლი ანსამბლური და სინთეზურია, სადაც მხატვრობაც, კოსტუმებიც, მუსიკაც (ნიკა ფასური, ვახტანგ გვახარია), პლასტიკაც, ძალადობის სცენებიც და სხვა გამომსახველი საშუალებებიც ერთი და იგივე ამოცანას ემსახურება - ზუსტად მიიტანოს ავტორისა და რეჟისორი ნააზრევი მაყურებლამდე.
ქალის როლი და მნიშვნელობა თანამედროვე საზოგადოებაში, მათი ბრძოლა დამკვიდრებისა და ღირსეული ადგილის მოპოვებისთვის, ბრძოლა საკუთარ თავთან და გამოწვევებთან რეჟისორმა წარსული ეპოქების ანარეკლებიდან გვიჩვენა. ამ პრობლემებზე სასაუბროდ რეჟისორი თანამედროვე ბრიტანელი დრამატურგის კერილ ჩერჩილის პიესას „ყველაზე მაგარი გოგოები“ (Top Girls, 1983) დაეყრდნო.
ის მოსაზრება, რომ რეგიონული თეატრების გარეშე წარმოუდგენელია ქართული თეატრის არსებობა და განვითარება, კამათს არც ადრეულ წლებში იწვევდა და არც ახლა იწვევს, მით უმეტეს დღეს, როცა სტატუსი ნაკლებად განსაზღვრავს კონკრეტული თეატრის შემოქმედების მხატვრულ ხარისხს. ისტორიულად, სწორედ რეგიონებიდან წამოსული ხელოვანთა ჯგუფები ქმნიდნენ დედაქალაქის თეატრალურ ცხოვრებას, თავის მხრივ კი დედაქალაქიდან ხდებოდა რეგიონებში მძლავრი ეროვნული თეატრალური კულტურის ფორმირება.
საბა ასლამაზიშვილის „მოჩვენებებს“ ბევრი „გამომცდელად“, ჩასაფრებული და მეტიც - ეჭვით ელოდა. არაერთი მიზეზით. პირველი - თვითონ ჰენრიკ იბსენის ამ პიესის (რომელსაც, მსოფლიოშიც და საქართველოშიც, საკმაოდ ხშირად დგამენ, ,„ხალხის მტერისა“ და „თოჯინების სახლის“ მსგავსად) ინტერესი იყო და სწორედ „მის“ სანახავად თეატრში წასვლის პირობა. მეორე და მთავარი - ამ ურთულესი, უმძიმესი და ფსიქოლოგიურად მრავალშრიანი ნაწარმოების დღეს არჩევის საფუძვლის, მიზნისა და ამოცანის გარკვევა.
ვასო აბაშიძის სახელობის ახალი თეატრის, ახლახანს რეკონსტრუირებულ შენობაში, ახალი სეზონის პირველი პრემიერა - სოფოკლეს „ოიდიპოს მეფე“, თეატრის სამხატვრო ხელმძღვანელმა დავით დოიაშვილმა წარმოგვიდგინა. ყოფილი მუსიკისა და დრამის თეატრის ისტორიის ახალი ეტაპი ახალ შენობაში ანტიკური დრამატურგიის უმნიშვნელოვანესი ქმნილებით, ტრაგედიის ჟანრის ერთ-ერთი მწვერვალის სცენური ინტერპრეტაციით დაიწყო.
ალექსანდრე გრიბოედოვის რუსული დრამატული თეატრის სამხატვრო ხელმძღვანელი ა. ვარსიმაშვილი მაყურებლის წინაშე წარსდგა სპექტაკლით „სიყვარულის ხეივნები“, რომელიც ი. ბუნინის 9 მოთხრობის ( „კავკაზი“; „პარიზში“ ; „ბნელი ხეივნები“; „მუზა“; „რუსია“; „სავიზიტო ბარათები“; „გემი „სარატოვი“; „მზის დარტყმა“) მიხედვით დაიდგა.
მაყურებელი ხეივანზე მომხდარ სასიყვარულო ვნებიან ამბებს არა დარბაზიდან, არამედ სცენაზე განლაგებული პარტერიდან ადევნებს თვალს.
რეჟისორმა და სამხატვრო ხელმძღვანელმა, რომელიც განსაზღვრავს თეატრის მხატვრულ მიმართულებას მიზანშეწონილად მიიჩნია რეპერტუარში სასწავლო პროცესთან ინტეგრირებული სპექტაკლების განხორციელების აუცილებლობა. სპექტაკლის შექმნის ერთიან დრამატურგიულ პროცესში რეჟისორი არ შემოიფარგლა მხოლოდ ცალკეული სიტყვების ვიზუალური ილუსტრირებით, არამედ, თითოეულ ასო-ბგერის კონკრეტული ამბავი, სიუჟეტი შეუსაბამა...
ბერნარდა ალბას როლის შემსრულებელთა რიცხვს (სალომე ყანჩელი, ლილი იოსელიანი, მარინა კახიანი, მზია არაბული, მზია ტალიაშვილი) კიდევ ერთი გვარი შეემატა - სოხუმის კონსტანტინე გამსახურდიას სახელობი დრამატული თეატრის მსახიობი ლილი ხურითი მაია დობორჯგინიძის სადოქტორო-საკვალიფიკაციო სპექტაკლში, რომელიც მან დოდო ალექსიძის სახელობის სასწავლო თეატრის სცენაზე თემურ ჩხეიძის სახელოსნოს სტუდენტებისთვის დადგა.
რეჟისორის კონცეფციის შესაბამისი, პერსონაჟთა ხასიათის თვისებების გამომხატველი კოსტიუმები შექმნა ბარბარა ასლამაზმა. განსაკუთრებით გამოვყოფ, ოსვალდის, ფრაუ ალვინგის, პასტორ მანდერსის კოსტიუმებს. ანი იმნაძის ფრაუ ალვინგის ქალურობა, დიდებულება, სიძლიერე კიდევ უფრო მეტად იკვეთება თეთრ, ცისფერ და წითელ ფერებში გადაწყვეტილ კაბასა და მოსასხამში.
საბა ასლამაზიშვილის სპექტაკლი’’ღმერთები,’’ რომლის პრემიერაც თეატრი ათონელზე გაიმართა, რეჟისორის მიერ დაფუძნებული დამოუკიდებელი კომპანია ‘’ხვლიკისა“ და თეატრი ათონელზე ერთობლივი პროექტია (პროექტის კურატორი ია კელერმანი) რეჟისორი არ გაურბის სხვადასხვა სცენებსა და ახალ-ახალ სივრცეებს, პირიქით ის ამ კუთხით ყოველთვის აქტიურად მუშაობს, რაც საშუალებას აძლევს ახალგაზრდა რეჟისორს, თეატრალურ პრაქტიკაში დამკვიდრებული სხვადასხვაგვარი ხერხები (ტრადიციული, არატრადიციული) ახლებურად გაიაზროს, გამოცდილება შეიძინოს, ახალი ხედვები შემოგვთავაზოს.
მკითხველს შევახსენებ, რომ „ჰარაკი“ ძველი ქართული სიტყვაა, რომელიც ზეპირსიტყვიერად შემონახულ სამაგალითო ამბავს ნიშნავს. ამ სახელწოდებით წარსდგა ახალი ექსპერიმენტული თეატრალური კომპანია, რომელიც, რეჟისორ სანდრო კალანდაძისა და დრამატურგ მარიამ მეღვინეთუხუცესის იდეით, 2019 წლის 2 აპრილს ჩამოყალიბდა და საზოგადოებას პირველი სპექტაკლით – ჯემალ ქარჩხაძის „მდგმურით“ გააცნო თავი.
სპექტაკლის სცენოგრაფია (თეო კუხიანიძე), მისი ზოგადი ატმოსფერო მართლაც მომხიბლავი და პროფესიული თვალსაზრისით დახვეწილია. მსახიობებიც შესაძლებლობის მაქსიმალური კონცენტრაციით ასრულებენ მათ წინაშე დასახულ ამოცანებს. სცენური ნაწარმოების ესთეტიკა პირობითია. პერსონაჟებს არარეალური, ჩვენი ყურისთვის ხაზგასმულად არაორგანული სახელები აქვთ, მოქმედების მიზეზ-შედეგობრივი კავშირები კი ლინეალურ ლოგიკას არ ემორჩილება და საკუთარი პირობითობით იმართლებს თავს.
ისტორიულ თემატიკაზე სპექტაკლები იშვიათად იდგმება თანამედროვე ქართული თეატრის სცენაზე, მეტადრე თუ ის საქართველოს ისტორიის გარკვეულ პერიოდებს ეხება. ამ მიმართულებით, ქართულ დრამატურგიაში, ჩვენს თანამედროვეობაში, გურამ ბათიაშვილი მუშაობს, რომლის პიესებიც არც ისე ინტენსიურად იდგმება. ისტორიულ თემატიკაზე, რეჟისორებს შორის კი ფაქტობრივად, მხოლოდ გოჩა კაპანაძე მუშაობს.
ბედისწერა ყველაზე ძველი და უცვლელი თემაა, რაზეც იქმნება როგორც ლიტერატურა, მხატვრობა, მუსიკა, ასევე სპექტაკლები. სანამ კაცობრიობა არსებობს ის აქტუალურობას არ დაკარგავს, რადგან, როგორც სიკვდილის რაობაში ცდილობს გაერკვეს ადამიანი, ასევე მსჯელობის საკითხია და ამოუცნობი ბედისწერაც, მრავალი ინტერპრეტაციის საშუალებას რომ გვაძლევს ხელოვანებს და მეცნიერებს.
საბა ასლამაზიშვილი, ის თანამედროვე ახალგაზრდა რეჟისორია, რომელსაც მომენტალურად და მოქნილად შეუძლია ერთი თემატიკიდან, სტილისტიკიდან გაბედულად გადავიდეს დიამეტრულად სხვა სტილისტიკის ატმოსფეროს შექმნაზე: მაგალითად, მოლიერიდან ბრეხტულ სინთეზურ-ექსპერიმენტულ დადგმაზე და მერე ნორვეგიულ კლასიკურ ფსიქო-დრამაზე...
დავით დოიაშვილმა ბათუმის დრამატულ თეატრში პაოლო ჯენოვეზეს გახმაურებული იტალიური ფილმის „იდეალური უცნობების“ სცენარის მოტივებზე კომედიის ელემენტებით გაჯერებული დრამა სახელწოდებით „თამაში“ დადგა. რეჟისორისთვის ეს პირველი შემოქმედებითი შეხვედრაა ბათუმის დრამატული თეატრის დასთან და აქვე უნდა ითქვას, რომ საკმაოდ ნაყოფიერიც და წარმატებულიც.
_JPG.jpg)
სპეტაკლში ამბავი საქართველოში გაბატონებულ სოციალურ მდგომარეობასა და მონური მარწუხების სიმძიმილით შებოჭილ საზოგადოებაზეა, რომლის წევრებსაც მოუნელებელი ლუკმასავით აწევს ყანყრატოზე სხვადასხვა ფინანსური ვალდებულებანი. სცენაზე ხუთ მოქმედ გმირთან გვიწევს კომუნიკაცია, რომლებიც ერთმანეთისგან განსხვავებულ ისტორიებს მოგვითხრობენ.
გიორგი სიხარულიძის სპექტაკლთან - ,,სისხლიანი ქორწილი’’ დაკავშირებით არაერთმა ადამიანმა აღნიშნა, რომ მასში ესპანური ტემპერამენტი იგრძნობოდა. რეჟისორმა ესპანელი პოეტისა და დრამატურგის ფედერიკო გარსია ლორკას სიმბოლისტური პიესა გაამარტივა, შეკვეცა და მეტად რეალისტური გახადა. მეთოდს, რომლითაც გიორგი სიხარულიძემ იმუშავა ევროპაში ,,რედუქციონიზმს’’ უწოდებენ. იგი გულისხმობს ნაწარმოების ,,ძვლამდე“ ჩასვლას, სიმძიმის ცენტრის მოძებნას, ზედმეტი ტექსტის გაცხრილვას და მის ჩანაცვლებას ზუსტი ტემპორიტმით, ენერგეტიკით, მსახიობთა შინაგანი დინამიკითა და გამომსახველობითი საშუალებებით.
„მე ღმერთი ვარ“- ამ ფრაზას რეჟისორი ანაცვლებს სიტყვებით „შენ ხარ ღმერთი“ და მიმართავს მაყურებელს, რომელსაც მისი სურვილის მიუხედავად უკვე ღმერთის როლი მოარგო. თეთრ კვადრატულ კედელთან (რომელიც შემდეგ სცენად ტრანსფორმირდება) თითქოს ერთ ჩარჩოში მოქცეული, სიმაღლის მიხედვით ჩამწკრივებული მსახიობები ირონიით იმეორებენ „შენ ხარ ღმერთი“.
ორივეს რეჟისორი ახალგაზრდაა და ორივე ქალია. ორივეს დამახასიათებელი ინდივიდუალური რეჟისორული ხელწერა და ინდივიდუალური ხედვა აქვს. ორივე აქტიურად და მონდომებით მუშაობს და ორივეს ნამუშევრებზე მოთხოვნილებაა. არც ერთი ისწრაფვის, აუცილებლად თბილისში დადგმებისკენ, ორივე ძირითადად რეგიონებში მოქმედებს და მათი პროდუქცია არავისას და არაფერს არაფრით ჩამოუვარდება. სხვა მხრივ, ეს ახალგაზრდა რეჟისორები ერთმანეთს არაფრით გვანან.
იოანე ხუციშვილი სპექტაკლის კულმინაცია ფინალია, ამ სიტყვის ყველაზე მძაფრი გამოხატულებითა და თავბრუდამხვევი. ორმაგად თაბრუდამხვევი და ემოციურადაც და ფორმის თვლსაზრისითაც გახსნილი. რადგან არ არსებობს წერტილი. ბევრი რამ უთქმელი და კვლავ დაფარულია, საიდუმლო საიდუმლოდ რჩება. კითხვა უპასუხო კითხვად და ამასთან, პასუხისმგებლობა პასუხისმგებლობად.
იოანე ხუციშვილი სპექტაკლის კულმინაცია ფინალია, ამ სიტყვის ყველაზე მძაფრი გამოხატულებითა და თავბრუდამხვევი. ორმაგად თაბრუდამხვევი და ემოციურადაც და ფორმის თვლსაზრისითაც გახსნილი. რადგან არ არსებობს წერტილი. ბევრი რამ უთქმელი და კვლავ დაფარულია, საიდუმლო საიდუმლოდ რჩება. კითხვა უპასუხო კითხვად და ამასთან, პასუხისმგებლობა პასუხისმგებლობად.
კოკო როინიშვილმა „კუგელმასში“ სულ რამდენიმე სცენური ეფექტი გამოიყენა. თამამად შეიძლება ითქვას, რომ ეს არის სამსახიობო სპექტაკლი და რეჟისორის კონცეფციას ძირითადად სამსახიობო ანსამბლი გადმოსცემს. ჯერ კიდევ მარჯანიშვილის თეატრში დადგმულ გოგოლის „შინელში“ ახალგაზრა რეჟისორმა მსახიობთან მუშაობის ოსტატობა გამოავლინა.
ჯერჯერობით კიდევ ერთი სპექტაკლი, რომელიც ოზურგეთის თეატრში ვნახე, იოანე (ვანო) ხუციშვილის „3+3“-ია, მანანა დოიაშვილის ამავე სახელწოდების პიესაზე, რომლითაც, როგორც ზემოთ აღვნიშნე, მცირე სცენა გაიხსნა და რომლის შესახებაც რეცენზიები და გამოხმაურებები სოციალურ ქსელში, ონლაინპლატფორმებზე თუ თეატრის გვერდზე უკვე გამოქვეყნდა. ჩემ შთაბეჭდილებას ოზურგეთელების ამ ახალ წარმოდგენაზე შემდეგ წერილში გაგიზიარებთ.
ამ წარმატებულმა კონპროდუქციამ ცხადყო, რომ ქვეყნისთვის მხოლოდ პოლიტიკოსებმა კი არ უნდა იბრძოლონ, არამედ ხელოვანებსაც შეუძლიათ უდიდესი წვლილის შეტანა და ერების ერთი მიზნისთვის გაერთიანება _ იქნება ეს სპექტაკლი, კონცერტი, გამოფენა, თუ სხვა სახის აქცია დ ახელს შეუწყობს პატრიოტიზმის გაღვივებას, კონფლიქტის მშვიდობიანი გზით მოგვარებას (რაც ეროვნული ინტერესების დათმობას არ გულისხმობს) და ხალხთა საერთო მიზნისკენ მობილიზებას უკეთესი მომავლისთვის.
ჭიათურის თეატრი იმ თეატრების რიცხვშია, რომლებსაც არც პანდემიამდე და არც პანდემიის შემდეგ მუშაობა არ გაუჩერებიათ. ეს ის თეატრია, რომელიც მუდამ ცდილობს ახალგაზრდები მიიწვიოს და არც ექსპერიმენტის ეშინია. თეატრის დირექტორი ნანა წერეთელი და სამხატვრო ხელმძღვანელი მამუკა ცერცვაძე ის მმართველები არიან, რომლებმაც ზუსტად იციან სიტყვის ძალა და ისიც, რომ ჩანაფიქრები და სურვილები სრულდება და ხშირად ამართლებს
„მარჯანიშვილმა“ კარის გახსნა, ამ სიახლითა და სამი ახალი სპექტაკლით „აღნიშნა“ - თემურ ჩხეიძის „იდუმალი ვარიაციებით“ (ერიკ-ემანუელ შმიტის პიესაზე), ლევან წულაძის „დანაშაული და სასჯელით“ (ფიოდორ დოსტოევსკის ამავე სახელწოდების რომანის მიხედვით) და ლევან წულაძისა და თემო კუპრავას „კრეიცერის სონატით“ (ლევ ტოლსტოის მოთხრობის მათივე ინსცენირებით).
ცისფერი ფარდა, რომელიც პერიოდულად იხსნება და იხურება, ხან ღიად გვაჩვენებს რა ხდება ოჯახში, ხან გარედან გვაყურებინებს განვითარებულ მოვლენებს. ცხოვრებაც ხომ ასეა, ყველამ ყველაფერი ვიცით, რაც არ უნდა დაფარულად, ოჯახის შიგნით ვითარდებოდეს მოვლენები. მნიშვნელოვანია ოთახის ინტერიერი, სადაც არაფერია ვიწრო ლაბირინთივით გაყვანილი გზის გარდა.
ცისფერი ფარდა, რომელიც პერიოდულად იხსნება და იხურება, ხან ღიად გვაჩვენებს რა ხდება ოჯახში, ხან გარედან გვაყურებინებს განვითარებულ მოვლენებს. ცხოვრებაც ხომ ასეა, ყველამ ყველაფერი ვიცით, რაც არ უნდა დაფარულად, ოჯახის შიგნით ვითარდებოდეს მოვლენები. მნიშვნელოვანია ოთახის ინტერიერი, სადაც არაფერია ვიწრო ლაბირინთივით გაყვანილი გზის გარდა.
მცირე სცენა მანანა დოიაშვილის პიესის მიხედვით, მიწვეული რეჟისორის ვანო ხუციშვილის მიერ დადგმული „სამს პლუს სამით“ გაიხსნა. რა არის მიზეზი უახლოეს ადამიანთა შორის გაბატონებული გაუცხოების, უსიყვარულობის? რატომ არის, რომ დედა შვილს, და დას, ცოლი ქმარს, ქმარი ცოლს სათანადო სიყვარულით კი არ ეპყრობა, არამედ ძალადობს და ატყუებს?
„ჰამლეტი/მანქანის“ პირველ ქართულ სცენურ ვერსიაში კვლავაც გაიჟღერებს ცნობილი ფრაზა, რომ დანია საპყრობილეა (პაატა ინაური ამ მონოლოგს აქცენტირებულად კითხულობს) და რომ ადამიანსა და სახელმწიფოს შორის დიდი კედელია აღმართული. შემოქმედებითი ბანკებიდან ნასესხები ფაზლებით აწყობილი წარმოდგენა დანაწევრებულია და დაჩეხილი, ეფექტური მიზანსცენები თვალს ჭრის, მაგრამ გონებას გვერდს უვლის.
მარნეულის კულტურის ცენტრთან არსებული თეატრი სპექტაკლით „მარინა რევია“ ქართულ სათეატრო რუკაზე გამოჩნდა როგორც ამბიციური მოთამაშე, რომელიც კონკურენციას გაუწევს პროფესიულ თეატრებს. ამის დასტურია ქართული სათეატრო საზოგადოების მძაფრი ინტერესი და შთაბეჭდილება, რომელიც სპექტაკლის შემდეგ აქვთ. ახლა მთავარია, დასმა მიღწეული შეინარჩუნოს და განავითაროს.
რეჟისორი, იოსებ ბაკურაძე, მესხეთის თეატრში უსიტყვო დადგმისთვის ირჩევს იუჯინ ო’ნილის პიესას „წყურვილი“. კომპოზიტორ სანდრო ნიკოლაძესთან ერთად რეჟისორი უარს ამბობს ნაწარმოების კლასიკურ გაგებაზე და გვთავაზობს თავიანთ ვერსიას. ონილის დრამატურგია ხომ რეალიზმის ტექნიკითაა შექმნილი, რაც გვაძლევს საშუალებას, უკუვაგდოთ თეატრალური დრამა, ხელოვნების კლასიკური ფორმები და წინ წამოვწიოთ რეალისტური თემები.
ჰაინერ მიულერი ბრეჰტის „ღირსეული“ მოწაფე აღმოჩნდა, რომელმაც ოსტატურად აითვისა ერთი მხრივ დიდი პოეტის, დრამატურგისა და რეჟისორის „Копиен“, რაც გულისხმობდა სხვა ავტორების ტექსტების გადმოტანას, იმიტირებას და გადაწერასაც კი (გავიხსენოთ ბ. ბრეჰტის „ანტიგონე“, დონ ჟუანი“, გუვერნიორი“, ჟანა დ’არკის სასამართლო“) და მეორე მხრივ ანტონენ არტოს „სისასტიკის თეატრი“.
ახმეტელის თეატრის რეპერტუარი მრავალმხრივი თემისა და პრობლემის ჩვენებით გამოირჩევა. განსხვავებული სტილის პიესებზე აგებული სპექტაკლები ასახავენ სხვადასხვა სოციალური ფენის პრობლემებსა და საზოგადოებრივ მოვლენებს, რომლებშიც ადამიანთა განსხვავებული ხასიათები ვლინდება. სხვადასხვა რეჟისორთა დადგმები ფორმით, სტილითა და ჟანრით ერთმანეთისგან განსხვავდებიან, მაგრამ ეკლექტურ შთაბეჭდილებას არ ტოვებენ. მსახიობები ქმნიან საინტერესო სცენურ გმირებს, რაც მათ შემოქმედებით წარმატებას განაპირობებს.
დრამატურგ შადიმან შამანაძის პიესა ,,ღია შუშაბანდი” დაწერისთანავე პოპულარული გახდა და საქართველოს თეატრების სცენებზე წარმატებით განხორციელდა. ამ 28 წლის წინ დაწერილი ნაწარმოები არ კარგავს აქტუალობას. მისი ზოგიერთი პასაჟი დღეს განსაკუთრებული სიმწვავით გამოჩნდა, რაც იმას ნიშნავს, რომ გასული საუკუნის 80-იანი წლების პრობლემებს დღევანდელ ყოფაშიც მნიშვნელოვანი ადგილი უკავია. უნებლიეთ იბადება კითხვა _ რა შეიცვალა არსებულ სინამდვილეში?
დღევანდელი კულტურული ცხოვრების უმნიშვნელოვანესი მოვლენა გახდა საქართველოს პარლამენტის დადგენილება განათლებისა და კულტურის სამინისტროთა კვლავ გამოცალკევების შესახებ. 2018 წელს ეს ორი სამინისტრო ყოვლად გაუაზრებლად, პროფესიონალთა კონსულტაციების უგულებელყოფით გაერთიანდა. მოტივი თანხების დაზოგვა გახლდათ, მაგრამ შემდგომში პარლამენტის წევრები მიხვდნენ (ან მიახვედრეს), რომ ეს გაერთიანება შეცდომა ოყო.
თანამედროვე ლატვიელი დრამატურგის იუსტინა კლიავოს სოციალურ-ყოფითი პიესა „ის, რაც ჩვენ არ გვესმის“, რომელიც რეჟისორმა პაულა პლიავნიეცემ დაუგავპილსის თეატრში წარმოადგინა, ერთდროულად წარმოაჩენს თანამედროვე ადამიანებს, მათ სულიერ მდგომარეობას და სოციალურ პრობლემებს. ერთი კონკრეტული ოჯახის მაგალითზე, მასში მთელი საზოგადოების წინაშე არსებული გამოწვევები და მრავალფეროვან მხატვრულ სახეთა გალერეა იშლება.
დაუგავპილსის თეატრის მრავალფეროვანი რეპერტუარიდან ერთ-ერთი გამორჩეული ნაწარმოებია „ადამიანი პოდოლსკიდან“ დიმიტრი დანილოვის პიესის მიხედვით, რომელიც გიორგი სურკოვმა დადგა. თანამედროვე დრამატურგის დასახელებული პიესის რამდენიმე ათეული სცენური ინტერპრეტაცია არსებობს როგორც რუსეთში, ისე მის ფარგლებს გარეთაც. საკითხები და პრობლემები, რომელიც დიმიტრი დანილოვის პიესაშია წამოჭრილი პოსტსაბჭოთა სივრცეში გასაკუთრებით აქტუალურია, რადგან სისტემა, რომელიც საბჭოთა კავშირმა შექმნა დღემდე მუშაობს და ის არ ინგრევა არა მხოლოდ რუსეთში, არამედ თითქმის მთელ პოსტსაბჭოთა სივრცეში.
დაუგავპილსის თეატრის არავერბალური ნაწარმოები „სიახლოვე“ იმაზე მეტია, ვიდრე ერთი უსიტყვო და ლამაზი წარმოდგენა, რომელიც სხეულის ენით გვიჩვენებს ადამიანთა სამყაროს გზას არა დასაბამიდან აპოკალიფსამდე, არამედ პირიქით. წარმოდგენის რეჟისორული გადაწყვეტის ორიგინალობა მხოლოდ ამბის თხრობის შებრუნებულ რეტროსპექტიულ ფორმაში არ გამოიხატება.
შემსუბუქებულმა „პოსტ“-პანდემიურმა პერიოდმაც კარგად დაგვანახა, რომ
ხალხს მასიურად არ აკლია „კულტურა“, ხალხი არ განიცდის „კულტურის შიმშილს“. მრავალი წელიც, რომ გავიდეს ხალხი არ მოითხოვს, თუნდაც ანარქისტული გზებით კულტურის, სახელოვნებო სივრცეების ხმამაღალ ფუნქციონალურობას, ვინაიდან პანდემიამდეც ჩვენი საზოგადოება „აქ“ ხარისხს არასდროს ითხოვდა ხელოვნებაში და უპრეტენზიოდ იღებდა იმ ‘ლუკმას’, რასაც ყოველ ჯერზე აწვდიდნენ... ეს არის მრავალგზის დამტკიცებული პოსტულატი და ამ სიმართლეს ილუზორულად ვერავინ გაექცევა!..
და თქვენ ამას დრამატურგიას უწოდებთ?! ეს ლიტერატურაც არაა, ეს ტექსტიც არაა, ეს ფეისბუქ პოსტადაც არ გამოდგება. არადა, ამისმა ავტორმა ,,კულოს’’ უმაღლესი ჯილდო აიღო და ქვეყნის სამ სხვადასხვა სცენაზე დაიდგა, უნივერსიტეტში სტუდენტებიც ამას თამაშობენ, ერთდროულად რთული და თან მარტივად დასაძლევი მასალააო; გამაგებინეთ, როგორ შეიძლება რაღაც ერთდროულად რთულიც იყოს და მარტივიც?! არა, კი არ მშურს, უბრალოდ მიკვირს, საოცარია, როდესაც უნიჭო პროდუქტი დიდ გავლენას ახდენს მკითხველზე და შემფასებელზე. თუმცა არა, ახლა დავფიქრდი, რა მიკვირს?! რაც მკითხველია, ისაა პროდუქტი და რაც პროდუქტია, ისაა მკითხველი; შემკვეთი ადგენს სტანდარტს!
წარმოდგენის ძირითადი ღერძი - აკაკის პოეზიის პატრიოტული თემატიკაა, ეროვნული იდენტობისა და თვითმყოფადობის შენარჩუნებისთვის ბრძოლის იდეა. ჩვენს წინ აკაკის პოეზიის საშუალებით იხატება საქართველოს დღევანდელი სახე - ჩინოსნებით, მეძავებით, ფარისევლებითა და გარეწრებით, ძველი დიდების ნაშთით -იავნანათი, მოკლედ ქართველნი დიდებულებითა და სიდარბაისლით, თითქმის ყველა იმ თვისებით, რითაც გამოირჩევა ქართველი სხვა ერებისგან.
ჩვენ გამოკითხვა ჩავატარეთ, სადაც რესპოდენტებს უნდა ეთქვათ თუ რა კითხვას დაუსვამდნენ ქართულ თეატრს. ჩვენი ინტერესის საგანი იყო ის თუ რას ფიქრობდა ხალხი თეატრზე და არა პირიქით, როგორც ეს მეინსტრიმშია.
ყველაზე ხშირად დასმული კითხვა თეატრთან იყო ,,სად ხარ?’’
ზოგჯერ კითხვები მეტ რამეს ამბობენ, ვიდრე პასუხები
ანტიკური დრამატურგია უნივერსალური და დროის მიღმიერია. ამას რამდენიმე მიზეზი აქვს, თუმცა მე მხოლოდ ერთზე შევჩერდები: ანტიკური ტრაგედიის პერსონაჟები, რომელთა შესახებ აბსოლუტურად ყველანაირ ინფორმაციას ფლობდა ბერძენი მაყურებელი ( მათივე სოციო-ფსიქოლოგიური ბიოგრაფიის და არქეტიპული სიუჟეტის გენეზისის ჩათვლით), ერთგვარ უნიკალურ ფსიქოტიპებს, ბრეხტის ტერმინოლოგიით კი, ქმედით მოდელებს წარმოადგენენ.
თავდაპირველად იყო ,,ცილინდრი” პიესის ავტორი, ედუარდო დე ფილიპო, შემდეგ სემუელ ბეკეტის ,,კრეპის უკანასკნელი ფირი”, ახლა კი ეჟენ იონესკოს ,,მარტორქა” (სადიპლომო სპექტაკლი). სამივე სპექტაკლი დიმიტრი ალექსიძის სახელობის თეატრში (აუდიტორია N2), სამივე სპექტაკლი რეჟისორ რატი კობეშავიძის (ჯგუფის ხელმძღვანელი - გია კიტია, ასისტენტი - გიორგი აფხაზავა) მოწყობილი სანახაობაა, ყოველგვარი კლიშეებისა და ტყუილების გარეშე.
სასტუმრო „საქართველოდან“ ჩანს საქართველოს უახლესი და ისტორიის (რომელსაც შეიძლება „დანა პირს არ უხსნიდეს“) ერთ-ერთი ტრაგიკული მონაკვეთი. ჩანს წარსულიც, აწმყოც და მომავალიც. შესაძლო მომავალი. ჩანს ის, თუ ვინ ვართ ჩვენ დღეს და ვინ ვიყავით, ომამდე, დროს და შემდგომ. ჩანს, რასაც ვფიქრობთ ცხოვრებაზე, რომელიც გვაქვს და როგორიც გვქონდა. ჩანს, როგორ ვუყურებთ მათ, ვინც ოდესაღაც გვიყვარდა და ვისაც მეგობრებად ვთვლიდით, როგორც ისინი გვიყურებდნენ, როგორც მეგობრებს და ვუყვარდით. (იმისგან განურჩევლად, პირადად გავიარეთ ეს ჯოჯოხეთი და ვართ თუ არა აფხაზეთიდან წამოსულები). ომმა კი ყველაფერი შეცვალა. დაანგრია. როგორც ყველა ომმა. ამან კი, განსაკუთრებით. ყველასთვის.
კშიშტოფ კიშლოვსკის ათ ეპიზოდიანი მინი-სერიალის - ,,დეკალოგის” სცენაზე გადმოტანა მრავალ სირთულესთან არის დაკავშირებული. ვფიქრობ ამ სახის სპექტაკლის დადგმა ძალიან დიდ სითამამეს ითხოვს რეჟისორისგან. აღსანიშნავია, რომ ახალგაზრდა რეჟისორმა - ვიოტეკ ფარუგამ, სწორედ ,,სამეფო უბნის თეატრში” დადგა სპექტაკლი. თეატრში, რომლის რეპერტუარიც გამოირჩევა ორიგინალური ხედვითა და სიახლის ძიებებით.
კოკო როინიშვილმა თავისი სათქმელის გადმოსაცემად ძალიან კარგი სამსახიობო ანსამბლი შეკრა. რეჟისორმა მსახიობებს პერსონაჟთ ხასიათების განსავითარებლად ზუსტი ამოცანები დაუსახა. ნიკა კუჭავას აკაკი ბაშმაჩკინი, ვთვლი რომ, არა მარტო, მსახიობის შემოქმედებაში ერთ-ერთი საუკეთესო ნამუშევარია, არამედ ბოლო პერიოდის ქართულ თეატრში მაღალპროფესიულ დონეზე განხორციელებული ერთ-ერთი საუკეთესო სახეა. მსახიობმა შინაგანი ემოციური მუხტისა და სხეულებრივი ენის სრული ჰარმონიით შექმნა აკაკი ბაშმაჩკინის პერსონაჟი.
„ხედი სასტუმრო საქართველოდან“, სიმართლით გადმოცემული და გათამაშებული ამბავი, ვფიქრობ უმნიშვნელოვანესი ინკლუზიური პროექტი-სპექტაკლია არა მარტო, უსინათლო ადამიანებისათვის, არამედ, ყველასთვის... ვინაიდან, სწორედ უსინათლოებმა შეგვახსენეს, რომ სიყვარული ყველაზე მნიშვნელოვანია, რომ ამქვეყნიდან იმქვეყნად, მხოლოდ სიყვარული გაგვყვება, სხვა ყველაფერი - „ამაობეთა ამაოებაა“.
2019 წლის ყველაზე მნიშვნელოვანი შთაბეჭდილებებიდან ბევრი არაფერი მახსენდება, ან თუ მახსენდება მეტწილად ისინი უცხოურ თეატრს უკავშირდება, რომელთაც საქართველოში არსებული საერთაშორისო ფესტივალების წყალობით ვიხილეთ. რაკი ფესტივალებზე ჩამოვარდა სიტყვა აქვე ვიტყვი: უკვე აღარ გვიკვირს და მივეჩვიეთ მათ, მაგრამ აღარ გვახარებს ისე, როგორც წლების წინ, თითქოს ჩვენი საერთაშორისო ფესტივალებმა დაკარგეს ენთუზიაზმი, კონკურენციის გრძნობა და მოტივაცია. ისინი შერჩეული პროგრამის ხარისხითა თუ მასშტაბით ერთანეთს დაემსგავსნენ. თითქოს ფესტივალებიც რიგით ღონისძიებათ იქცა, რომელიც მხოლოდ საზოგადოებისა და ხელისუფლებისთვის ანგარიშისთვის კეთდება და არა თეატრისთვის, მისი განვითარებისა და მომავლისთვის.
გეგა გაგნიძისთვის ეს საკურსო დადგმაა. მან ტექსტის გასაცოცხლებად უნივერსიტეტის სარდაფი აირჩია. ეს რამდენიმე მიზეზით არის განპირობებული, რაც მთლიანად ცვლის წარმოდგენის ქსოვილს. პირველ რიგში რეჟისორი მაქსიმალურად აახლოებს მაყურებელს და არტისტს. მაყურებელი არტისტის პირისპირ დგას, ის მაქსიმალურად ახლოსაა წარმოდგენასთან, ისევე ახლოს, როგორც ჩვეულებრივ ცხოვრებაში რეალობასთან. ის არ ცვლის სარდაფში არსებულ ბუნებრივ გარემოს, კელდები, იატაკი, მთლიანი სივრცე წარმოდგენილია დადგმის ნაწილად, ასე ვთქვათ, სარდაფი არის პერიფერიული და დეცენტრალიზირებული ნაწილი.
თეატრის ისტორიაში არიან რეჟისორები, დრამატურგები, მსახიობები, სპექტაკლები, რომლებიც დროსთან ერთად ანთროპოლოგიურ- სემიოტიკურ მნიშვნელობას იძენს. ერთ- ერთი მთავარი ფიგურა თეატრის საჭადრაკო დაფაზე შექსპირია, უილიამი, რომელიც ოკულტისტურ საფუძვლებზე აღმოცენებული – შუა საუკუნეების მიერ შექმნილი ცივილიზაციის ერთ-ერთი საუკეთესო ქმნილებაა თავისი მეტაქმნილებებით. ეს ყოველივე თანამედროვე ინტელექტუალურმა წრეეებმა – მკვლევარებმა ვრცლად გამოიკვლიეს ნაშრომებში და ცხადია ჩემი მიზანი შექსპირის შესახებ რაიმე ახლის ან კარგად დავიწყებული ძველის „გათქმა“ არ არის. ამ კონკრეტულ წერილში ერთ-ერთი დადგმის შესახებ ვისაუბრებ – უფრო ზუსტად სანდრო ახმეტელის სახელობის თეატრის „მეფე ლირის“ შესახებ(რეჟისორი ირაკლი გოგია). პირველ რიგში შექსპირის, უილიამის ტექსტის გავიხსენოთ „ჰამლეტიდან“:
“The Great Tamer" is a magical spectacle that captivates and fascinates, entertains and contemplates, amazes at seeing and experiencing; it is a constant surprise, which fascinates with the director’s invention, high professionalism and skillfulness of the actors, universality and inexhaustible potentials, ideal bodies, esthetic perfection, the director’s imagination... Like Vangelis Giakoumakis, at least one person disappears every day in the world, and their death also leaves many unanswered questions. The human still continues trying to tame time and death.
ათენელებისთვის, რომ ძვირფასია დიმიტრის პაპაოანუ და მისი შემოქმედება, ადასტურებს ის ფაქტიც, რომ ორი წარმოდგენის ბილეთები ზუსტად ერთ საათში გაიყიდა. გამოთხოვება „დიდი მომთვინიერებელთან“ მაყურებლისთვისაც ამაღელვებელი იყო. ბოლო წარმოდგენებზე მაესტრო პაპაოანუ „მეგარონის“ დარბაზში თავს თავისუფლად და როგორც სახლში ისე გრძნობდა.
დიმიტრის პაპაოანუს სპექტაკლში ყველაფერი დაცლილია ხორციელი ტვირთისგან და სრული თავისუფლება ბატონობს. არეულია, უფრო ზუსტად, ზღვარწაშლილია რეალობა და გამონაგონი. მიღებულია - სასწაულის, სიზმრების, ხილვების „ჩვეულებრივობა“. ცოცხლდება და მწყობრ სისტემას ქმნის - საზოგადოების ისტორია, კულტურაში ასახული ეპოქების ფრაგმენტები, კაცობრიობის აღმოჩენებისა და სულიერი თუ მატერიალური მემკვიდრეობის ნიმუშები, ციტატები და კლასიკური სახეების არაბანალური ციტირება.
კოკო როინიშვილის წყალობით, მარჯანიშვილის თეატრში დღესასწაულს დავესწარით. უფრო ზუსტად, დღესასწაულის მონაწილეები აღმოვჩნდით. მის ეპიცენტრში. იშვიათია დღესასწაული თეატრში. მით უფრო, ფაქტობრივად არაფერია საზეიმო და გასახარებელი დღეს თეატრს მიღმა. კოკო როინიშვილის „შინელი“ გვასევდიანებს, რადგან რეალობას ასახავს, იმედს გვაძლევს, რადგან რეჟისორი გადარჩენის შანსს გვთავაზობს და გვაბედნიერებს, რადგან მისი სამყარო მშვენიერია.
ქუთაისის ლადო მესხიშვილის სახელობის პროფესიული სახელმწიფო დრამატული თეატრის მცირე სცენაზე სპექტაკლი „ჭკუისა მჭირს“(ზნედაცემულნი) გაიმართა(რეჟისორი გიგი ლორია). ერთ მოქმედიანი სპექტაკლი „თბილისური ვოდევილის“ ჟანრშია წარმოდგენილი. თეატრალური წარმოდგენა მსუბუქად, შეპარვითა და კომედიური ხასიათით გამოხატავს კონფლიქტს, რომელიცჩუტყვავილასავით გადამდებია ბანკების,მევახშეებისა და იპოთეკარების ფონზე.
დარბაზში შესვლისას სპექტაკლი უკვე დაწყებულია და პოლიდოროსის აჩრდილი (გაგი შენგელია) მომხდარ ტრაგედიაზე თხრობისას მუსიკის ფონზე (კომპოზიტორი - ერეკლე გეწაძე) ასანთს ასანთზე ანთებს, თითქოს ცდილობს უსამართლობის წყვდიადში სიმართლის ნაპერწკალი გააღვივოს. თუ არ ვცდები, დაახლოებით ასი წლის წინ, სწორედ მესხიშვილის თეატრის სცენაზე გამოიყენა კოტე მარჯანიშვილმა პირველად ქართულ სპექტაკლში კინოგამოსახულება.
შემოქმედებითი გუნდის ორ თვიანი თავდაუზოგავი შრომა წარმოდგენაში უდაოდ ჩანს. ,,ვერ გავიგე, მაგრამ მომეწონა...“ მსგავსი კომენტარით გამოვიდა არაერთი ადამიანი. ვფიქრობ წარმოდგენის ამოცანა სრულიად არ არის ,,გაგება“ და უშუალოდ რეჟისორის ჩანაფიქრის ძიება, არამედ მაყურებლის პირად სივრცეში შეჭრა და საკუთარი ნაბიჯების გათვალისწინებაა. პირადად მე ,,ნაბიჯის სტატისტიკამ“ ძალიან დამაფიქრა, ეს არის წარმოდგენა, რომელიც არ გავს პერფრომანსს თავისი ღრმა არსობრივი დატვირთვით, არ გავს დრამატულ თეატრს გამომსახველობითი საშუალებებით და არც მხოლოდ ქორეოგრაფიაზეა აგებული, რის გამოც მას ვერ ვუწოდებ წმინდა წყლის ქორეოდრამას.
ჩვენი ტექნოკრატიული საუკუნე, ნებისმიერ სახელოვნებო სფეროში და მათ შორის თეატრში, დიდი ხანია ითხოვს, ცოცხალ მაყურებელთან კომუნიკაციის ახალ ენას, ახალ საშემსრულებლო ტექნიკას, განსხვავებულ ბალანსს, რიტმს, განვითარებულ დიქციას და არა აქამდე არსებულის უსასრულო კომპილაციებს. ვფიქრობ, ურთულესი პროცესია შეინარჩუნო ცოცხალი ხელოვნების ფუნდამენტური დეფინიცია და არსი, და თეატრი არ მოდიფიცირდეს მექანიზაციის ბუნებრივ წყაროდ!..
აზრკრიმინალი რეჟისორი თავის ნაშრომს წარუდგენს აზრკრიმინალ მაყურებელს, აზრკრიმინალი თეატრმცოდნეები აზრკრიმინალურ რეცენზიებს დაწერენ და არაფერი შეიცვლება, საზოგადოება ერთ წრეზე გააგრძელებს ბრუნვას. ჩემთვის ყველაზე საინტერესოა გავიგო იმ ადამიანების აზრი, ვინც ამ ქაოტურ რუტინაში არ ცხოვრობს, ვისთვისაც ჯერ კიდევ მთავარია ადამიანური ფასეულობები და შეძლებენ გარედან შეხედონ სპექტაკლში განვითარებულ მოვლენებს. მართლაც, რას იტყვიან ჩვენი ქვეყნის პატარა ქალაქებსა და დაბებში მცხოვრები ადამიანები, რომლებშიც იმაზე მეტია სულიერი და მორალური ძალა, ვიდრე ეს მათ ჰგონიათ. ისევ ორუელს დავუბრუნდები და ვიტყვი რომ: „იმედი პროლებშია“.
მიკროფონის მეშვეობით 25 მსახიობი სხვადასხვა ტონალობაში, ხან მონაცვლეობით და ხანაც სინქრონულად, ერთადერთი სიტყვის წარმოთქმით „შემოდი...“ იყო გართული. ეს სიტყვა, თითქოს, ჩაბნელებული დარბაზისკენ გვიხმობდა. „შემოდი...შემოდი...შემოდი..“ - ჯიუტად იმეორებდნენ მსახიობები, თითქოს ხმას ისწორებნენ, ინტონაციას სინჯავდნენ, ერთმანეთს ხელახლა ეცნობოდნენ...
უკვე ცნობილ პერფორმატიული ხელოვნების ოსტატთა - დათა თავაძე, მიშა ჩარკვიანი, გურამ მაცხონაშვილი, პაატა ციკოლია, დრამატურგებიდან ლაშა ბუღაძე, წელს მათ გვერდით გამოჩნდნენ ახალი სახეებიც და არა მხოლოდ პროფესიით რეჟისორები. მაგალითად გრიგოლ ნოდია, რომელიც კინორეჟისორია, თამარ შუკაკიძე - თეატრმცოდნე, მეგი კობალაძე - მსახიობი და აქედან სამივე ერთდროულად ტექსტის ავტორებიც არიან, პერფორმანის დამდგმელებიც და ზოგ შემთხვავეში შემსრულებლებიც (მეგი კობალაძე, თამარ შუკაკიძე).
„არსებობს ნაწარმოები და არსებობენ პერსონაჟები, რომლებსაც ვაღმერთებთ, თუმცა, არ ვიცნობთ...“ - ვკითხულობთ ახალი დრამის ფესტივალის 2019 წლის დასკვნითი წარმოდგენის ანოტაციაში. ეს იყო პირველი, შესაძლოა საწყენი, მაგრამ გულწრფელი და ობიექტური სიმართლე, რომელიც პაატა ციკოლიამ გვითხრა შრომითი რეზერვების სპორტულ დარბაზში შეკრებილ ფესტივალის მაყურებელს და რომელიც დღეს უჩვეულოდ მრავლად იყო შეფენილი სპორტული დარბაზის ამფითეატრზე.
ახალი დრამის ფესტივალში წელს პირველად მონაწილეობდა თამარ შუკაკიძე, თეატრმცოდნე, თუმცა არტისტული საზოგადოება მას პოეტად და პროზაიკოსად უფრო იცნობს. ამჯერად, ის ერთდროულად ავტორის, რეჟისორისა და შემსრულებლის სახით წარსდგა ფართო საზოგადოების წინაშე და ახალი დრამის ფესტივალზე მისი სადებიუტო საავტორო პერფორმანსი ვნახეთ სახელწოდებით „მეხსიერება“. თავიდანვე უნდა ვაღიაროთ, რომ პერფორმანსი, რომელიც მაყურებელმა იხილა მთლიანად თავსდებოდა ახალი დრამის ფესტივალის კონცეფციაში.
ლაშა ბუღაძის „მორალის“ თეატრალიზებულად წასაკითხად დრამატურგმა შემოქმედებითი გუნდი შეკრიბა. მსახიობებთან: ანი იმნაძესთან, ირაკლი გოგოლაძესთან, მარიამ ცქიფურიშვილთან და კახა გოგიძესთან ერთად ტექსტზე და მსახიობებთან რეჟისორმა და დრამატურგმა პაატა ციკოლიამ იმუშავა, რომელმაც მაყურებელს, ფაქტობრივად მზა სპექტაკლი შესთავაზა, თუმცა ამ დადგმაში დომინანტი მაინც ტექსტი იყო, რომელიც ბუნებრივობითა და უშუალობით გააცოცხლა მსახიობებმა. ლაშა ბუღაძის ტექსტი პაატა ციკოლიამ სათეატრო სიბრტყეზე გააცოცხლა და ჩვენს წინ ორმაგი სპექტაკლი გაათამაშა.
გრიგოლ ნოდიას საავტორო სპექტაკლში „ნოე“ ერთი მსახიობი შაკო მირიანაშვილი მონაწილეობს, რომლის თაობაში, მეორე არ მეგულება ისეთი „გიჟი“, რომელიც პროფესიისთვის, ყველაფერზე წამსვლელია, ალბათ, უფრო საკუთარი კაიფისთვის, რომლითაც ის ხშირად ახერხებს მაყურებელიც აკაიფოს. საქმე იმაშია, რომ გრიგოლ ნოდიას სპექტაკლში, რომლის ტექსტიც რეჟისორს ეკუთვნის, შაკო მირიანაშვილმა მოგვითხრო ჩოხატაურელი „გიჟის“ ნოეს ნამდვილი ისტორია არა მხოლოდ მხატვრული ხერხებით, არამედ უკიდურესი ნატურალიზმით, რათა მაყურებელს ბოლომდე შეეგრძნო ის ტკივილი, რასაც წარმოდგენის გმირი და მსახიობი განიცდიდა.
წარმოდგენის დაწყებამდე 25 მსახიობის მიერ ერთმანეთის პარალელურად წარმოთქმული ფრაზები ორკესტრის აწყობის ხმოვანებას მოგაგონებდათ. თითქმის სამი საათის განმავლობაში მაყურებელი ინტერესით ისმენდა 25 მიკროფონით 25 მსახიობის 25 ხმას. კომპოზიციაში „ბნელა და არ იცის, რომ ოთახში სხვებიც არიან“ ვიზუალი ნიველირებულია და მთავარი აქცენტი ხმაზეა გადატანილი (კომპოზიცია 25 ხმისთვის შეიქმნა), შესაბამისად მხატვრულ პროდუქტში დეკონსტრუირებულია სანახაობა, როგორც თეატრის მთავარი გამომსახველობითი ხერხი და მასთან ერთად კლასიკური, ტრადიციული პიესის ფორმა და სტრუქტურა.
ვიდრე ზაფხულის მკვდარი სეზონი მრავალმილიონიანი „ფორსაჟის“ ეპიზოდის გადაღების მოლოდინში ჩაივლის, ხოლო თეატრალური ფესტივალებით მაძღარი თბილისური შემოდგომა მაგი მარენის, ოსკარას კორშუნოვასის თუ კაროლინ კარლსონის სახელოვანი სახელებით შეიმოსება, მოკლედ გადავიმეოროთ და გავიხსენოთ განვლილი თეატრალური სეზონი.
ისინი ორნი არიან ოთახში, რომელშიც ძალით, ვიღაცის სურვილით აღმოჩნდნენ, ცოტა ნაცემებიც, შერაცყოფილნი. ოთახი ცარიელია, მასში მხოლოდ ერთი შავი ყუთი და შავი გაფუჭებული ტელევიზორი დგას, ორი კარი მარჯვნივ ჯერ კიდევ ღიაა. ერთმანეთს გვანან და არც გვანან. თითქმის ერთნაირად აცვით – შავი შარვლები, შავი ფეხსაცმელები, ქვედა ზოლიანი საცვლებიც კი (რომელსაც გვიან დავინახავთ) ერთნაირი აქვთ. ორივე მაღალია, გამხდარი, ერთი მათგანი სათვალეს ატარებს, რაც მას უფრო სოლოდურობას ანიჭებს. მათი არც სახელები და არც გვარები ვიცით, არც პროფესია და არცაა საჭირო.
მიხეილ თუმანიშვილის სახელობის თეატრს ახალი სცენური სივრცე შეემატა.
სადაც ადრე სარეპეტიციო დარბაზი იყო, თეატრში ახლახან ჩატარებული სარემონტო სამუშაოების შემდეგ შესაძლებელი გახდა მცირე სცენის გახსნა. "სცენა" აქ პირობითია, ვინაიდან, როგორც ასეთი, ამ დარბაზში არ არსებობს, თუმცა ის სივრცე, რომელიც ჩვენ ახალი სპექტაკლის დროს ვიხილეთ, ნამდვილად სცენურია. თეატრმა ამ დარბაზის გახნისათვის შეარჩია სარა რულის "სუფთა სახლი".
რამდენიმე წელია ლევან წულაძე თავად ქმნის საკუთარი სპექტაკლების დეკორაციას. მის დადგმებში მნიშვნელოვანი დატვირთვა ენიჭება სცენოგრაფიას და განათებას. ლევან წულაძე სასცენო სივრცის ყოველ კუთხე-კუნჭულს ითვისებს და ამბიდან გამომდინარე მაყურებელს განწყობას უქმნის. განწყობისა თუ სხვადასხვა ასოციაციის გამომწვევია, აგრეთვე, მის მიერ განათებული სასცენო სივრცეც.
ბოლო რამდენიმე წელია, სათეატრო რეჟისორები ხშირად მიმართავენ ცნობილი ფილმების თეატრალური ვერსიების შექმნას. 2015 წ. ორი საინტერესო სპექტაკლი შეიქმნა ქუთაისისა და თბილისის თეატრების სცენებზე. აღსანიშნავია, რომ ორივე სპექტაკლი ამერიკული ფილმების თეატრალურ ადაპტაციას წარმოადგენს. ერთი მსუბუქი, კომედიური, გასართობი ჟანრის სპექტაკლია, მეორე კი დრამატული, ადამიანთა გაუსაძლისი ცხოვრების ამსახველი.
დროთა განმავლობაში დაიშალა რეჟისორთა ლიგაც: ლევან წულაძე ახლა მარჯანიშვილის თეატრის სამხატვრო ხელმძღვანელია, ავთანდილ ვარსიმაშვილი ა. გრიბოედოვის სახ. რუსული დრამატული თეატრის და „თავისუფალი თეატრის“, გიორგი მარგველაშვილი წლების განვალობაში მ. თუმანიშვილის კინომსახიობთა თეატრს ხელმძღვანელობდა, დავით ანდრულაძე კი ს. ახმეტელის სახ. თეატრს, ახალა კი „რკინის თეატრის“ სამხატვრო ხელმძღვანელია, ოთარ ეგაძემ ილიაუნის თეატრი შექმნა და აშ.
რობერტ სტურუას მიერ რუსთაველის თეატრში ქართული კლასიკური პიესების დადგმამ მეტ-ნაკლები წარმატება მოიპოვა. ყოველ შემთხვევაში, მეტად მწვავე დისკუსია გამოიწვია ჩვენს საზოგადოებაში. ამის მიზეზი, ალბათ, ის არის, რომ კლასიკური ნაწარმოებები რეჟისორმა სრულიად ახლებურად წაიკითხა და განხორციელა. ამჯერად შევეხები პოლიკარპე კაკაბაძის პიესების _ „ყვარყვარე თუთაბერი“ ~ და „სამი ასული“ _ სტურუასეულ ინტერპრეტაციებს.
თავისუფალ თეატრში 17 იანვარს პრემიერა ითამაშეს. ”ვალსი ძილის წინ”-ასე ჰქვია სპექტაკლს, რომლის რეჟისორი და პიესის ავტორი ავთანდილ ვარსიმაშვილია. მხატვარი- მირიან შველიძე. მოქმედება იწყება და ვითარდება ძველი საგრიმიოროს კედლებში. სცენის სიღრმეში, რამდენიმე, სხვადასხვა ზომის მოძრავი სარკეა განთავსებული, კედლებზე ქართველ მსახიობთა ფოტოები კიდია-სესილია, ვერიკო, ეროსი, სოფიკო სერგო და სხვები.
გურამ მაცხონაშვილი რეჟისორია. დღეს ქართულ თეატრალურ რეცენზიებში მოდურია ტერმინის “ახალი თაობის რეჟისორი” გამოყენება. ისე კი გურამზე ამბობენ, ამბიციური და უმადურიაო. ჰოდა, ადგა ესეც და დამოუკიდებელი პროექტი წამოიწყო. აქ შენ მცირე განმარტება დაგჭირდება, პრინცო. ჩვენ ვართ ქვეყანა, სადაც ბევრი მილიონი ლარი (ეროვნული ვალუტა) იხარჯება იმისათვის, რომ სახელმწიფო თეატრებში და ასეთი დაახლოებით ორმოცდაათია, დაიდგას ცუდი სპექტაკლები. მესმის, დაიბენი, მაგრამ ნამდვილად ასეა.
ბოლო დროს ქართულ თეატრში ერთი ტენდენცია იკვეთება. უმეტეს დრამატურგიულ ტექსტებსა და სპექტაკლებში სჭარბობს ეწ. „ექსპოზიციური“ ნაწილი. ამ საფრთხეს თავი ვერ აარიდეს დიდმა რეჟისორებმაც: რ. სტურუას და ნ. შველიძის ბ. ბრეჰტის „დაკანონებული უკანონობა“, თ. ჩხეიძის ბრაიან ფრინის „თარგმანებში“ წარმოდგენის ეს ნაწილები იმდენად გრძელია, რომ აგდებს სპექტაკლის საერთო რიტმს, ახანგრძლივებს მის მიმდინარეობას, მოსაწყენს ხდის შესავალ ნაწილს, ვნებს აღქმის მთლიანობას.
ვინ მოკლა ტრეპლოვი?
გიორგი ყაჯრიშვილი
ახმეტელის თეატრში დადგმულმა „თოლიამ“ შეგვახსენა, რომ არსებობს მუდმივი თემები, მუდმივი პრობლემები და უკვდავი დრამატურგია. ა. ჩეხოვის ნაწარმოების მიხედვით ბორის აკუნინის მიერ შექმნილი პიესა პირველად იდგმება საქართველოში, რომელიც ერთდროულად გვაბრუნებს მისი პერსონაჟების განცდებთან და ახლებური კუთხით გვიჩვენებს იმ მოვლენებს, რომელიც სორინის სახლში განვითარდა.
2013 წლის მიწურულს მიხეილ თუმანიშვილის სახელობის კინომსახიობთა თეტრმა ორი ახალი სპეტაკლიშესთავაზამაყურებელს. თეატრის სამხატვრო ხელმძღვანელმა ქეთი დოლიძემ ინგა გარუჩავას და პეტრე ხოტიანოვსკის - „Andergraund XXI@yahoo.com ან რამდენიმე სიზმარი ბედნიერ ცხოვრებაზე“ - დადგა, ხოლო კოტე მირიანაშვილმა ნოდარ დუმბაძის რამდენიმე მოთხრობაგაასცენიურა და სახელწოდებით - „ჩიტის მოტანილი ამბავი“ -გააცოცხლა სცენაზე.
.jpg)
დღესდღეობით წარმოუდგენელია ქართული თეატრის ისტორია შექსპირის დრამატურგიის გარეშე. საქართველოში შექსპირი მეცხრამეტე საუკუნის პირველი ნახევრიდანაა ცნობილი, მისი პოპულარობა კი უშუალოდ არის დაკავშირებული ქართული თეატრალური კულტურის ზრდასთან. საქართველოში შექსპირის პოპულარიზაციაში დიდი წვლილი მიუძღვით ილია ჭავჭავაძეს და ივანე მაჩაბელს.
თანამედროვე ადამიანები ქვეყანაში განვითარებული საბაზრო ეკონომიკის შვილები ვართ, რომელთაც შრომით ბაზარზე არსებული მაღალი კონკურენცია ყოველდღიურად თამაშის ახალ წესებს გვთავაზობს. ამ თამაშის წესებმა ყველაზე მთავარი - პიროვნების ნიველირება მოახდინა, რასაც, ხშირად, გულგრილობამდე მივყავართ, რომელიც არის სხვისი თავისუფლების უარყოფა უგულებელყოფის სახით, იგი არის სიბრმავე სხვის მიმართ.
თეატრალურ სამყაროში, არსებობენ რეჟისორები, რომელთა შემოქმედებით მაყურებელი არაა განებივრებული. სწორედ, მათ რიცხვს მიეკუთვნება რეჟისორი გიორგი მარგველაშვილი, რომლის თითოეული წარმოდგენა თეატრის მოყვარულთა თუ სპეციალისტთა იმ მაყურებელს ეკუთვნის, ვინც ეძებს არა მხოლოდ თემის პრობლემასა და სათქმელს, არამედ ფორმათა სიახლეს, გემოვნებას და ინტელექტს,
.jpg)
დამდგმელი რეჟისორი ცდილობს დაგვანახოს რომ მიუხედავად მრავალგზის ტრანსფორმაციისა, უმეტესწილად ადამიანები ხასიათითა და ბუნებით ისეთივენი რჩებიან, როგორებიც იყვნენ მიუხედავად ფორმაციისა და წყობისა, რომელშიაც არსებობენ და ცხოვრობენ. თავისუფალი აზროვნების პიროვნების ჩამოყალიბება რთული და ხანგრძლივი ეტაპია რაც თაობათა ცვლას მოითხოვს.
„1945“-ასე ქვია ნიკოლოზ საბაშვილის ახალ სპექტაკლს, რომლის საპრემიერო ჩვენებები მოზარდ მაყურებელთა თეატრის ექსპერიმენტულ სცენაზე შედგა. წარმოდგენა თავისი ფორმით და შინაარსით ექსპერიმენტულია. ჩვენში ეს ფორმა ჯერ კიდევ ექსპერიმენტულად ითვლება, თორემ ევროპულ თეატრში, უკვე კარგად აღიარებული, აპრობირებული და ლამის თანამედროვე ევროპული თეატრის მემკვიდრეობადქცეული კლასიკური ფორმაა.
მოძრაობის თეატრს აქვს ის სიმყუდროვე, რასაც ბევრ სხვა თეატრში ვერ შეხვდებით. აქ გაგიჭირდებათ ცარიელი სივრცის მოძებნა. უამრავი ნივთი, დარბაზში შესვლამდე, დროში მოგზაურობის განწყობას გიქმნით.
პატრიკ ზიუსკინდის ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი რომანის „სუნამოს“ ეკრანიზაცია მოხდა 2006 წელს (რეჟისორი ტომ ტიკვერი), რამაც უფრო პოპულარული გახადა ნაწარმოები. იოსებ ბაკურაძემ ქართველ მაყურებელს შესთავაზა სცენური ვერსია - „ამბავი ერთი მკვლელისა“, რომლის პრემიერა 2017 წლის 12 ნოემბერს შედგა მოძრაობის თეატრში.
